Η έκταση και το μέγεθος των αλλεπάλληλων πυρκαγιών έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ήδη υποβαθμισμένη πανίδα της Αττικής. Ωστόσο πρέπει να τονισθεί ότι πολύ πιο σοβαρές επιπτώσεις στην πανίδα έχουν οι εξελίξεις μετά την πυρκαγιά, τόσο όσον αφορά τη διαχείριση της καμένης περιοχής όσο και την επέκταση της δόμησης.
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία παρακολουθεί στενά τις καμένες περιοχές του 2007 και ήδη υπάρχουν κάποια σοβαρά συμπεράσματα που συμφωνούν με τη διεθνή επιστημονική εμπειρία όσον αφορά τις πυρκαγιές σε μεσογειακά οικοσυστήματα:
ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΦΩΤΙΑ:
- Τα πουλιά που φώλιαζαν στις περιοχές που κάηκαν, τις εγκαταλείπουν άμεσα μετά τη φωτιά και καταφεύγουν σε γειτονικές περιοχές για να βρουν καταφύγιο, τροφή και νερό. Ωστόσο, τα πουλιά γρήγορα επιστρέφουν εκεί όπου ζούσαν πριν την πυρκαγιά. Αυτό συμβαίνει μέσα σε μερικές εβδομάδες ή λίγους μήνες και οπωσδήποτε μέχρι την ερχόμενη άνοιξη, όταν πρόκειται τα πουλιά να φωλιάσουν ξανά. Στο τέλος, πολλά πουλιά καταφέρνουν με επιτυχία να εγκατασταθούν ξανά στα καμένα δάση, χρησιμοποιώντας τα καμένα δέντρα για να κουρνιάζουν και να αναζητούν τροφή. Όσα μάλιστα, όπως οι παπαδίτσες και οι δρυοκολάπτες, φωλιάζουν σε τρύπες δέντρων (και όχι σε φυλλωσιές) μπορούν και να φωλιάσουν στα καμένα δέντρα.
- Κάποια είδη που προτιμούν ανοιχτές περιοχές, όπως κορυδαλλοί και πέρδικες (και από τα θηλαστικά: ο λαγός), μολονότι άμεσα δυσκολεύονται από έλλειψη τροφής και καταφυγίου, μετά τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου βρίσκουν στις καμένες περιοχές ιδανικό βιότοπο με άφθονη χαμηλή βλάστηση που προτιμούν.
- Σε πολλές από τις καμένες περιοχές, τα πρεμνοβλαστήματα των θάμνων, μαζί με τη χαμηλή βλάστηση που θα βγει μετά τις φθινοπωρινές βροχές, δημιουργούν μια αφθονία από σπόρους, βοσκή και έντομα, που προσελκύει πολλά πουλιά. Ακόμη και τα καμένα δέντρα προσφέρουν τροφή αφού φιλοξενούν ξυλοφάγα έντομα.
- Ιδιαίτερη οικολογική σημασία για όλα τα ζώα έχει η ύπαρξη άκαυτων πυρήνων όπως συστάδες δέντρων ή θάμνων, χωράφια, τμήματα από ρεματιές, ακόμη και μεμονωμένα δέντρα ή θάμνοι που γλίτωσαν από τις φλόγες. [Για παράδειγμα, στις καμένες περιοχές της Αιγιάλειας, όπου η Ορνιθολογική υλοποιεί πιλοτικό πρόγραμμα καταγραφών μετά τη φωτιά του 2007, αρκεί να υπάρχουν ένα ή δύο άκαυτα δέντρα μέσα σε καμένη έκταση δεκάδων στρεμμάτων για να φωλιάσει ένα ζευγάρι Τρυγόνια].
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι τα πουλιά (όπως όλα τα ζώα) υποφέρουν κατά την περίοδο αμέσως μετά την πυρκαγιά. Αν όμως καταφέρουν να επιβιώσουν για ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα μερικών εβδομάδων έως λίγων μηνών, πολλά από αυτά θα βρουν στις καμένες περιοχές ένα αρκετά ικανοποιητικό οικοσύστημα για να ζήσουν.
Το γεγονός αυτό επιβάλει τρία άμεσα μέτρα για την περίοδο αμέσως μετά την πυρκαγιά:
-
Δεδομένου ότι οι πρόσφατες πυρκαγιές έχουν διαταράξει ένα μεγάλο τμήμα της δασικής έκτασης της Αττικής και κυρίως ένα από τα πιο «φυσικά» τμήματα του Νομού, η Ορνιθολογική υποστηρίζει την ανάγκη απαγόρευσης της θήρας στις πυρόπληκτες περιοχές εφέτος, όσο και σε περιμετρική ζώνη πλάτους 5χλμ γύρω από αυτές, αφού εκεί θα προσπαθήσουν να βρουν καταφύγιο τα πουλιά. Επειδή μια τέτοια απαγόρευση θα χρειαστεί επόπτευση, φύλαξη και επιβολή, προτείνουμε να συνοδευτεί με άμεση ενίσχυση της στελέχωσης των δασικών υπηρεσιών της περιοχής της Αττικής που έχει πληγεί, με τουλάχιστον 30 δασοφύλακες / θηροφύλακες και σχετικό εξοπλισμό (αυτοκίνητα, ασυρμάτους κλπ.), ώστε να μπορούν να περιπολούν τουλάχιστον 7 κλιμάκια για να τηρηθεί η απαγόρευση. Σε αυτό θα πρέπει να συμβάλλει επίσης η Ομοσπονδιακή Θηροφυλακή, αυξάνοντας και αυτή τουλάχιστον κατά 5 τα κλιμάκια που περιπολούν στην Αττική.
Αν αυτό δε γίνει εφικτό, με σαφή δέσμευση του Υπουργείου, αλλά και της Κυνηγητικής Ομοσπονδίας, πιστεύουμε ότι θα πρέπει να επιβληθεί πλήρης απαγόρευση στην Αττική για εφέτος, ώστε η κατάσταση να είναι πιο ελεγχόμενη.
-
Χρειάζεται άμεση προστασία των πουλιών στις περιοχές γύρω από τις καμένες εκτάσεις, στις οποίες έχουν καταφύγει. Αυτό προϋποθέτει μια ορθή στάση όλων μας ώστε να μην τα ενοχλούμε, ιδιαίτερα όταν αυτά αναζητούν νερό. Ένα ρηχό δοχείο με νερό στην αυλή μας είναι ένα πολύ καλό μέτρο για όσους βρίσκονται γύρω από καμένες περιοχές.
-
Πρέπει να προστατευθούν οι άκαυτοι θύλακες, ακόμη και τα μεμονωμένα άκαυτα δέντρα και θάμνοι, όπως και η φυσική αναγέννηση (όπου υπάρχει) στις καμένες περιοχές. Όπως παρατηρήθηκε μετά τις πυρκαγιές στην Πελοπόννησο το 2007, η βιασύνη για άμεσα μέτρα όπως αντιπλημμυρικά, οδήγησε στην κοπή πολλών δέντρων και θάμνων που δεν είχαν καεί, στην καταστροφή μικρο – οικοσυστημάτων που είχαν γλιτώσει από τις φλόγες (όπως μικρές ρεματιές) και στο μπάζωμα ή ανηλεές ποδοπάτημα που κατέστρεψε τη φυσική αναγέννηση. Επίσης, ορισμένοι επιτήδειοι βρήκαν την ευκαιρία και έκοψαν πολύτιμα δέντρα όπως βελανιδιές. Γενικά, πρέπει να αποφευχθεί οποιαδήποτε κοπή δέντρου στις καμένες περιοχές πέρα από την άμεσα απαραίτητη (βεβαιωμένα νεκρών δέντρων) για λόγους ασφαλείας.
Για την περίοδο που θα ακολουθήσει, και με δεδομένη πάντα την εμπειρία από προηγούμενα έτη, πρέπει επίσης να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα εξής:
-
Ευκαιρία για αναβάθμιση των δασών και αποκατάσταση λαθών του παρελθόντος. Είναι εντελώς λάθος να θεωρούμε ότι στην Αττική κάηκαν «παρθένα» οικοσυστήματα. Όλα τα δάση υπέφεραν από την υποβάθμιση, την επικράτηση των πεύκων και την άναρχη δόμηση. Υπήρχαν επίσης πολλά ξενικά δέντρα όπως ευκάλυπτοι. Η διαχείριση μετά την πυρκαγιά, πέρα από το σεβασμό του οικοσυστήματος που ανακάμπτει, θα πρέπει να αποφύγει σοβαρά λάθη του παρελθόντος, όπως οι αναδασώσεις με πεύκα.
-
Σοβαρή επιστημονική υποστήριξη. Δεν υπάρχει μόνιμη συνταγή για τη διαχείριση μετά την πυρκαγιά. Αυτή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως ο τύπος του οικοσυστήματος που κάηκε, οι τυχόν παλαιότερες πυρκαγιές στο ίδιο σημείο κ.λπ. Αλλού χρειάζεται παρέμβαση, αλλού χρειάζεται να αφεθεί η φύση να ανακάμψει, αλλού η βόσκηση πρέπει να απαγορευτεί για πέντε χρόνια αλλού μπορεί να επιτραπεί σε μερικούς μήνες και αλλού αυτή επιβάλλεται μετά από ένα ή δύο χρόνια. Για να γίνουν αυτά εφικτά απαιτείται ορθή επιστημονική παρακολούθηση και να μην αφήνεται σε ασυγχρόνιστες πρωτοβουλίες που απλά εκμεταλλεύονται τη διάθεση των πολιτών να δουν «δράση» και να συμβάλλουν οι ίδιοι για την αποκατάσταση των καμένων περιοχών.
Γραφείο Τύπου και Επικοινωνίας
