Χαρακτηριστικά είδη πουλιών που μας συντροφεύουν το φθινόπωρο στις γειτονιές μας ή στην ύπαιθρο.
Κείμενα: Ρούλα Τρίγκου & Λευτέρης Σταύρακας © Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία
Καρβουνιάρης Phoenicurus ochruros
Ο Καρβουνιάρης ξεχωρίζει για τη μονίμως τρεμουλιαστή ουρά του! Μικρός και ζωηρός, με ωραίο κελάηδημα, έχει πάρει το όνομά του από το μαύρο, σαν κάρβουνο, φτέρωμα του αρσενικού.
Μόνιμος κάτοικος της χώρας μας, φωλιάζει σε τρύπες τοίχων και βράχων κυρίως σε μεγάλα υψόμετρα. Το φθινόπωρο όμως κατηφορίζει και στα χαμηλά και μπορούμε να τον δούμε να κελαηδάει στις στέγες των σπιτιών μας: https://www.xeno-canto.org/species/Phoenicurus-ochruros.
Σήμα κατατεθέν του η ξανθοκόκκινη βάση της ουράς του, που έρχεται σε αντίθεση με το υπόλοιπο σκούρο φτέρωμα.
Σταχτοσουσουράδα Motacilla cinerea
Όλες οι σουσουράδες χαρακτηρίζονται από τη μακριά (και κουνιστή) τους ουρά, η Σταχτοσουσουράδα όμως έχει την πιο μακριά από όλες!
Το καλοκαίρι προτιμά τα ορεινά και δροσερά ποτάμια και ρέματα, τον χειμώνα όμως κατεβαίνει σε χωράφια, πόλεις και χωριά και κυκλοφορεί ανάμεσά μας, κυνηγώντας έντομα στο χώμα, το γρασίδι αλλά ακόμα και στις πλακόστρωτες πλατείες.
Η κίτρινη κοιλιά της μπερδεύει και πολλοί την περνούν για Κιτρινοσουσουράδα, αλλά η σταχτιά της ράχη είναι το πλέον διαγνωστικό χαρακτηριστικό (μαζί με την πολύ μακριά ουρά, εννοείται).
Μαυροσκούφης Sylvia atricapilla
Αν και αναπαράγεται σε όλη την ηπειρωτική χώρα και σε αρκετά νησιά, το φθινόπωρο είναι η εποχή που οι Μαυροσκούφηδες κάνουν πολύ πιο αισθητή την παρουσία τους σε ελαιώνες, θαμνότοπους αλλά και αστικά πάρκα και κήπους, καθώς καταφθάνουν μεγάλοι αριθμοί από τη βόρεια Ευρώπη.
Το μελωδικό τραγούδι του (https://www.xeno-canto.org/29723) ακούγεται αρκετά συχνά ακόμα και εκτός της αναπαραγωγικής περιόδου, προδίδοντας την παρουσία του κατά τα άλλα διακριτικού τσιροβάκου. Το αρσενικό έχει μαύρο σκούφο (εξού και το όνομά του), το θηλυκό όμως έχει κοκκινωπό οπότε θα μπορούσε να λέγεται και Κοκκινοσκουφίτσα J.
Η παλαιότερη ονομασία του ήταν Σταφιδοτσιροβάκος, ενώ στην Κύπρο τον αποκαλούν Αμπελοπούλι και το παγιδεύουν, δυστυχώς, σε μεγάλους αριθμούς (μαζί με δεκάδες άλλα είδη πουλιών που πέφτουν θύμα της αλόγιστης χρήσης διχτυών και ξόβεργων) για να σερβιριστεί ως παράνομος μεζές σε τοπικά εστιατόρια και σπίτια.
Δεντροφυλλοσκόπος Phylloscopus collybita
Ο μόλις 11 εκατοστών μικροσκοπικός Δεντροφυλλοσκόπος είναι από τα πιο κοινά είδη πουλιών το φθινόπωρο & (κυρίως) τον χειμώνα στη χώρα μας. Αεικίνητος και ζωηρός, συχνά επισκέπτεται ακόμα και τις γλάστρες των μπαλκονιών μας!
Το ιδιόμορφο κελάηδημά του μοιάζει σαν να μετράει κάποιος κέρματα: https://www.xeno-canto.org/species/Phylloscopus-collybita. Στήστε αυτί και όλο και κάποιος θα βρίσκεται κοντά σας!
Τρυποφράχτης Troglodytes troglodytes
Τι κι αν είναι το μικρότερο καστανωπό πουλί της Ευρώπης; Ο μικροσκοπικός Τρυποφράχτης με την κορδωτή ουρά έχει ένα από τα πιο δυνατά και μελωδικά κελαηδήματα! Μόνιμος κάτοικος της χώρας μας, ο αεικίνητος μικρούλης κατεβαίνει αυτή την εποχή στα χαμηλά και χώνεται ακόμα και στα πάρκα των πόλεων, όπου κινείται γρήγορα, σαν ποντικάκι, ανάμεσα στις πυκνές φυλλωσιές των θάμνων.
Η τριζάτη φωνή του είναι ένας από τους πιο γνώριμους χειμωνιάτικους ήχους: https://www.xeno-canto.org/27114
Σταχτομυγοχάφτης Muscicapa striata
Αν θα έπρεπε να ταυτίσουμε τη φθινοπωρινή μετανάστευση με ένα μόνο είδος πουλιού, ο Σταχτομυγοχάφτης θα ήταν από τους πιο δυνατούς υποψήφιους!
Είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στην Ελλάδα, έρχεται δηλαδή την άνοιξη από την Αφρική και φωλιάζει σε όλη την ηπειρωτική χώρα αλλά και σε πολλά νησιά. Το φθινόπωρο, όμως, ο αριθμός των πουλιών που περνούν από τη χώρα μας καθοδόν προς Αφρική είναι πραγματικά εντυπωσιακός, τάξεις μεγέθους μεγαλύτερος από την άνοιξη.
Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο ειδικά, τον βλέπουμε παντού: σε ξέφωτα δασών, δενδρώδεις καλλιέργειες, πάρκα και κήπους, ακόμα και σε περιοχές με χαμηλή βλάστηση αρκεί να υπάρχει έστω και ένα δέντρο. Σε θέσεις όπου υπάρχει άφθονη τροφή μπορούμε να δούμε μαζί δεκάδες πουλιά να διεκδικούν τα καλύτερα πόστα.
Συνηθίζει να κάθεται σε εκτεθειμένα σημεία (κλαδιά δέντρων, φράχτες κ.λπ.) και να εφορμά μόλις εντοπίσει κάποιο έντομο σε ακτίνα βολής, καθιστώντας τον ένα από τα ευκολότερα πουλιά για παρατήρηση. Δεν έχει εντυπωσιακά χρώματα αλλά έχει τον τρόπο του να τραβάει το βλέμμα των παρευρισκομένων.
Λούγαρο Carduelis spinus
Το Λούγαρο είναι μια μικρή κιτρινωπή σπίζα (συγγενής δηλαδή της Καρδερίνας και του Σπίνου) που το φθινόπωρο, με τα πρώτα κρύα, δίνει δυναμικά το παρόν σε δασικούς, ακόμα και σε αστικούς βιότοπους. Λίγα ζευγάρια φωλιάζουν σε κωνοφόρα ή μικτά δάση της Βόρειας Ελλάδας, ενώ τον χειμώνα έρχονται από τον Βορρά πολλά περισσότερα πουλιά και τότε τα βρίσκουμε σε όλων των ειδών τα δάση, δείχνουν όμως ιδιαίτερη προτίμηση στους σπόρους των Πλατάνων.
Το αρσενικό θυμίζει πολύ το συγγενικό του Σκαρθάκι, αλλά έχει μαύρη κορώνα και πηγούνι.
Πληρώνει το τίμημα του ωραίου κελαηδήματος με ισόβια παραμονή σε κλουβιά, πέφτοντας συχνά θύμα παγίδευσης σε ξόβεργες και άλλα -παράνομα και απολύτως ανήθικα- μέσα.
Ψαραετός Pandion haliaetus
Ίσως το πιο ξεχωριστό από όλα τα αρπακτικά πουλιά, ο Ψαραετός αποτελεί μια οικογένεια μόνος του (Πανδιονίδες / Pandionidae)! Αυτό οφείλεται στην εκλεκτική του δίαιτα η οποία αποτελείται αποκλειστικά από ψάρια και η οποία έχει διαμορφώσει τη φυσιολογία του σώματός του στο απόλυτο εργαλείο εναέριου ψαρέματος.
Αν και η κατανομή του είναι παγκόσμια, στην Ελλάδα δεν αναπαράγεται εδώ και περίπου 50 χρόνια. Η χώρα μας όμως προσφέρει στους Ψαραετούς που μεταναστεύουν μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής άριστες ευκαιρίες ψαρέματος στις πλούσιες λίμνες και λιμνοθάλασσες. Είναι τόσο ωραία εδώ που κάποιοι Ψαραετοί αποφασίζουν να παραμείνουν και τον χειμώνα, εκμεταλλευόμενοι τον καλό καιρό και τα πλούσιά ρηχά νερά των μεγάλων υγροτόπων.