Κείμενο: Παναγιώτης Λατσούδης, Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος, Μέλος Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας
Γιατί να πάω:
- Για να αναζητήσω παρυδάτια πουλιά στον πιο σημαντικό γι’ αυτά υγρότοπο της ΒΑ Αττικής.
- Για να δω ένα συμπυκνωμένο μωσαϊκό παράκτιων ενδιαιτημάτων (λιμνοθάλασσα, λουρονησίδα, ιλύπεδα, αλμυρόβαλτους, αλίπεδα, βουρλώνες, χαμηλές θίνες, λιβάδια αγροστωδών). Αυτά τα στοιχεία μπορεί να απλώνονται σε μεγάλες εκτάσεις σε άλλους μεγάλους υγρότοπους αλλά εδώ βρίσκονται δίπλα-δίπλα.
- Γιατί μπορώ να παρατηρήσω μεγάλους αριθμούς υδρόβιων πουλιών που διαχειμάζουν σε έναν υγρότοπο ο οποίος τα τελευταία χρόνια προστατεύεται ικανοποιητικά.
- Για να δω μια πολύ μεγάλη ποικιλία πουλιών σε λίγη ώρα.
Πουλιά:
- Από τα ελάχιστα και σημαντικά μέρη στον νότιο Ευβοϊκό για τον Θαλασσοσφυριχτή Charadrius alexandrinus, την Κιτρινοσουσουράδα Motacilla flava feldegg, τον Καλαμοκανά Himantopus himantopus, τον Κοκκινοσκέλη Tringa totanus, το Νανογλάρονο Sternula albifrons.
- Μεγάλη ποικιλία παρυδάτιων πουλιών το χειμώνα και κατά τις μεταναστευτικές περιόδους.
- Ποικιλία στρουθιόμορφων στα λιβάδια, στους κήπους, στα κτήματα και στις συστάδες Φτελιάς
- Φοινικόπτερα
- Ποικιλία υδρόβιων πουλιών το χειμώνα (κυρίως αφρόπαπιες διαφόρων ειδών).
- Περάσματα Μεσογειακών Μύχων και Μαυροκέφαλων γλάρων Larus melanocephalus
- Θαλασσοκόρακες και Κορμοράνοι δίπλα-δίπλα (Phalacrocorax carbo, Phalacrocorax aristotelis).
- Στην περιοχή έχουν παρατηρηθεί μερικά από τα πλέον ασυνήθιστα είδη της χώρας, όπως ο Ερημοσφυριχτής Charadrius leschenaultii, η Κοκκινοσκαλίδρα Calidris canutus.
Άλλα είδη (ενδεικτικά):
- Μεσογειακή Φώκια Monachus monachus
- Καρέτα Caretta caretta
- Πράσινη Χελώνα-Μύδας Chelonia mydas
- Κολχικό με παραφυάδες (Colchicum) Merendera sobolifera
Ενδιαιτήματα:
Μωσαϊκό πολλών παράκτιων ενδιαιτημάτων:
- Λιμνοθάλασσα ανοιχτού τύπου από το 2001 και μετά. Ανοιχτή «μπούκα» προς τη θάλασσα (έως και το καλοκαίρι του 2000 η λιμνοθάλασσα ήταν κλειστού τύπου και αποξηραινόταν το καλοκαίρι).
- Αλίπεδα, συνήθως χωρίς επιφανειακό νερό με στεπώδη μορφή και βλάστηση (Halocnemum strobilaceum)
- Αλμυρόβαλτοι με αρμυρήθρες (Sarcocornia spp.)
- Ιλύπεδα που αποκαλύπτονται κατά την παλίρροια, ειδικά στο ανατολικό μέρος.
- Χαμηλές, επίπεδες θίνες (με Matthiola και Elymus).
- Βουρλώνες (εκτενείς στο ΒΔ τμήμα)
- Λιβάδια με ψηλά αγροστώδη.
- Καλαμιώνες.
- Συστάδες πεδινής Φτελιάς (Ulmus campestris / Ulmus minor)
- Εποχικοί νερόλακκοι (κυρίως στα νοτιοανατολικά).
Τοπίο:
- Οι σχεδόν επίπεδες επιφάνειες της λιμνοθάλασσας και των αλμυρόβαλτων είναι το κυρίαρχο και πλέον ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του τόπου.
- Θαλάσσιο στενό νότιου Ευβοϊκού. Τα αραιά δρομολόγια των φέρυ μπωτ (Ωρωπός-Ερέτρια) συμπληρώνουν, αναπόσπαστα πλέον, την εικόνα της περιοχής.
- Εκατέρωθεν, αντικρυστά, τα βουνά της Πάρνηθας στην Αττική και το βουνό Όλυμπος της Ερέτριας στην Εύβοια.
- Ορατά στο βάθος τα δάση Χαλεπίου Πεύκης της Μαλακάσας-Αυλώνας.
- Έντονο οικιστικό περιβάλλον τριγύρω με εξοχικές κυρίως κατοικίες. Δίπλα ο πυκνοδομημένος οικισμός Σκάλας Ωρωπού επηρεάζει ποικιλοτρόπως και το ηχοτοπίο.
Τι να περιμένω να δω:
- Άνοιξη: Μεγάλη ποικιλία μεταναστευτικών πουλιών (ειδικά παρυδάτιων). Ακόμη και Αγκαθοκαλημάνα Vanellus spinosus. (Προσοχή μην πατήσω τις φωλιές που βρίσκονται στο έδαφος!)
- Καλοκαίρι: Θαλασσιοσφυριχτές, Καλαμοκανάδες, γλαρόνια.
- Φθινόπωρο: Μεταναστευτικά πουλιά. Μεγάλες ομάδες χελιδονιών.
- Χειμώνας: Εκατοντάδες αφρόπαπιες, κύκνοι, Φοινικόπτερα, σκαλίδρες διαφόρων ειδών, κελάδες (Anthus spp.), γλάροι, βουτηχτάρια στη θάλασσα.
Τι θα με ενοχλήσει;
- Οχήματα ποδοπατούν την παράκτια βλάστηση, συμπιέζουν τη λουρονησίδα και την εκθέτουν σε περαιτέρω διάβρωση.
- Τα μπάζα και τα σκουπίδια έχουν περιοριστεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Παραμένουν όμως ένα σοβαρό πρόβλημα. Η θάλασσα επίσης ανατροφοδοτεί συνεχώς την ακτή με απορρίμματα.
- Οι καθαρισμοί της ακτής από τα φερτά υλικά του χειμώνα (που πάντα ενίσχυαν τη λουρονησίδα) μαζεύονται, είτε για λόγους καλλωπισμού της ακτής είτε ως πλιάτσικο των δωρεάν κορμών που έχουν παρασύρει οι χείμαρροι.
- Οι kite-surfers προσεγγίζουν μαζικά με οχήματα ένα τμήμα (ΒΔ) που είναι πλέον ακατάλληλο για τους σφυριχτές.
- Αδέσποτα σκυλιά μπορεί κάποιες στιγμές να είναι επιθετικά.
Πώς θα πάω:
Ο παράκτιος υγρότοπος βρίσκεται βόρεια της Σκάλας Ωρωπού, δίπλα στον οικισμό Αγίου Κωνσταντίνου. Προσεγγίζεται από τη Σκάλα με παραθαλάσσιο, πλακοστρωμένο μονοπάτι που ξεκινά πίσω από τον Ι.Μητροπολιτικό Ναό Αγ.Ανδρέου και περνά πίσω από τις παλιές φυλακές εξορίστων. Η Σκάλα Ωρωπού συνδέεται με υπεραστικό λεωφορείο με την Αθήνα και με φέρυ-μπωτ με την Ερέτρια της Εύβοιας.
Πού μπορώ να περιηγηθώ τριγύρω;
- Υγρότοπος εκβολών ποταμού Ασωπού. Κάποτε οι δύο υγρότοποι αποτελούσαν ενιαίο σύστημα αλλά η ενδιάμεση ζώνη παραδόθηκε σε μεγάλο μέρος για οικιστική χρήση. Ακόμη και σήμερα όμως παραμένουν αλίπεδα και εποχικοί νερόλακοι στο ενδιάμεσο αυτό τμήμα. Προσοχή όμως: η εκβολή είναι μέρος στρατιωτικών εγκαταστάσεων και απαγορεύεται η πρόσβαση και η φωτογράφηση.
- Βορειότερα προσεγγίζεται και ο υγρότοπος Φάρου Αυλίδας.
Τι άλλο μπορώ να κάνω;
- Να επισκεφθώ τον αρχαιολογικό χώρο του Αμφιάρειου.
- Να γευματίσω ή να καθίσω σε ένα από τα πολλά καταστήματα που σερβίρουν κοντά στη θάλασσα.
- Να περάσω με το φέρυ-μπωτ στην Ερέτρια
Άλλες πηγές πληροφόρησης:
- Γεωργιάδης Ν., Δημαλέξης Τ., Λατσούδης Π., Μανωλόπουλος Α., Μαρκοπούλου Δ., Τζηρίτης Η. (2008). Προκαταρκτική μελέτη διαχείρισης, προστασίας και ανάδειξης υγρότοπου Σκάλας Ωρωπού. WWF Ελλάς - Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Αθήνα, 96 σελ.
- Λατσούδης Παναγιώτης (2011). Οι ευάλωτοι Θαλασσοσφυριχτές του υγροτόπου Ωρωπού. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, e-ωνός ηλεκτρονικό newsletter, Τεύχος 9, Δεκέμβριος 2011