Ο Νοέμβρης κι ο Δεκέμβρης του 2020 ήταν οι πιο ζεστοί μήνες στην Ελλάδα εδώ και πολλές δεκάδες χρόνια που διαθέτουμε στοιχεία, κάποιοι λένε και αιώνες. Οι συνεχώς ηπιότεροι χειμώνες, δηλαδή χειμωνιάτικοι μήνες με πολύ ψηλότερο μέσο όρο θερμοκρασιών, είναι μία από τις βασικές εκφάνσεις της κλιματικής αλλαγής που εξελίσσεται στη Γη τα τελευταία 30 χρόνια. Είναι επίσης τοις πάσι γνωστό ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει σοβαρά όλους τους ζωϊκούς οργανισμούς και ανάμεσά τους τα πουλιά, σε πολλές και διαφορετικές φάσεις και διεργασίες της ζωής τους.
Ορνιθολόγοι απέδειξαν το 2012 ότι η ημερομηνία έναρξης ωοτοκίας (με άλλα λόγια η έναρξη της αναπαραγωγής) των Αργυροπελεκάνων στην Πρέσπα είχε μετατοπιστεί κατά 35 ημέρες νωρίτερα μέσα σε 25 χρόνια! Η τάση αυτή συνεχίστηκε και φτάσαμε στο σημείο οι πελεκάνοι να ξεκινούν ωοτοκία στην Πρέσπα ακόμη και στις 24 Γενάρη, σε σύγκριση με τις 15 Μάρτη πριν από 35 χρόνια. Παρόμοιο νωρίτερο ξεκίνημα παρατηρήθηκε και σε αποικίες που βρίσκονται σε πιο χαμηλά υψόμετρα από την Πρέσπα (850 μ. πάνω από το επίπεδο της θάλασσας) όπως στον Αμβρακικό και το Μεσολόγγι (π. 0 μ), στη λίμνη Κερκίνη (π. 32 μ.) και στη λίμνη Κάρλα (45 μ.). Αλλά ως σήμερα τουλάχιστον, είχαμε τη βεβαιότητα ότι οι Αργυροπελεκάνοι ξεκινούσαν ωοτοκία κάπου μέσα στον Γενάρη, παντού…
Ήρθε το 2020 για να μας διαψεύσει και να δημιουργήσει ένα ρεκόρ: Στο Μεσολόγγι η κάμερα του Φορέα Διαχείρισης έδειξε ότι οι Αργυροπελεκάνοι, γέννησαν το πρώτο τους αυγό γύρω στις 20 του Δεκέμβρη, αλλά και στην Κάρλα παρατηρήθηκε ότι γέννησαν τα πρώτα αυγά γύρω στις 22-23 του Δεκέμβρη. Και στις δυο περιπτώσεις πρόκειται με διαφορά για την νωρίτερη ημερομηνία νωρίτερο που έχει επιβεβαιωμένα παρατηρηθεί ποτέ! Στη συνέχεια και στην Πρέσπα η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών κατέγραψε την μακράν νωρίτερη έναρξη φωλιάσματος στις 5 περίπου του Γενάρη του 2021 -κατά 20 μέρες νωρίτερα από τη νωρίτερη ως τώρα γνωστή ημερομηνία έναρξης!
Θα σκεφτείτε ίσως «ε, και τι έγινε; Τα πουλιά προσαρμόζονται στις αλλαγές του κλίματος». Δυστυχώς τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά για πολλούς λόγους, με κυριότερο τον εξής απλούστατο: τα πουλιά που ξεκινούν πολύ νωρίς το φώλιασμα κινδυνεύουν από τις όψιμες κακοκαιρίες που σίγουρα επιφυλάσσουν ο Γενάρης, ο Φλεβάρης και ο Μάρτης, συχνά και ο Απρίλης. Όταν δηλαδή ενσκύψουν αργότερα παγετοί, κρύα, χιόνια και καταιγίδες, τα αδυνατισμένα ήδη από το κλώσσημα πουλιά ξοδεύουν όλες τους τις δυνάμεις (βλέπε λίπος) για να κρατήσουν τα ίδια και τους νεοσσούς τους ζεστούς, αλλά πολύ συχνά δεν αντέχουν, ξεπερνούν τις αντοχές τους και είναι συχνότατες οι μαζικές εγκαταλείψεις φωλιών που οδηγούν σε καταστροφικά μικρή αναπαραγωγική επιτυχία. Πολύ λίγα μικρά δηλαδή καταφέρνουν να επιβιώσουν. Το φαινόμενο αυτό έχει καταγραφεί και μετρηθεί στην Πρέσπα εδώ και αρκετά χρόνια. Ας μην θεωρούμε δηλαδή πως η σοφή φύση και τα ένστικτα των άγριων πουλιών μπορούν πάντα να αντιδρούν σωστά και πετυχημένα στις ταχύτατες αλλαγές του κλίματος!
Γιώργος Κατσαδωράκης, Δρ Βιολόγος-Ορνιθολόγος
Από το φθινόπωρο του 2019 η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία συμμετέχει στο ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE «Pelican Way of LIFE» για τον Αργυροπελεκάνο, το οποίο στοχεύει στη μελέτη και προστασία του είδους στις αποικίες του Αμβρακικού Κόλπου και της λ/θ Μεσολογγίου αλλά και σε αποικίες του είδους στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και το Ουκρανικό Δέλτα του Δούναβη.
Οι απειλές για τον Αργυροπελεκάνο είναι παρόμοιες σε όλες τις χώρες και αφορούν την όχληση κατά την αναπαραγωγή και την πρόσκρουση σε εναέρια δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ σε συνεργασία με τοπικούς φορείς εποπτεύει τις αποικίες των Αργυροπελεκάνων έως και την πτέρωση των νεοσσών τον μήνα Ιούνιο, αξιολογεί την επικινδυνότητα των δικτύων μεταφοράς ρεύματος με στόχο την τοποθέτηση αποτρεπτικών σημαντήρων σε αυτά, ερευνά τις μετακινήσεις των Αργυροπελεκάνων στη δυτική Ελλάδα, ενώ έχει επίσης στόχο την ανάπτυξη προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και οικοτουρισμού.
