Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων - 40 χρόνια ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ
Οι υγρότοποί μας, οι κοινοί μας τόποι, εκπέμπουν SOS
Από τις λίμνες διεθνούς σημασίας του Βορρά, μέχρι τους μικρούς νησιωτικούς υγρότοπους και τα αστικά ρέματα, οι υγρότοποι αποτελούν πολύτιμο καταφύγιο για χιλιάδες οργανισμούς. Φέτος, η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων, που έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται στις 2 Φεβρουαρίου, ανήμερα της υπογραφής της Συνθήκης Ραμσάρ για την προστασία των υγροτόπων στην ομώνυμη πόλη του Ιράν πριν από 51 χρόνια, συμπίπτει με τον εορτασμό των 40 χρόνων της Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας και της αδιάλειπτης δράσης της για την προστασία και ανάδειξη των ελληνικών υγροτόπων.
Από το Πρόγραμμα Φύλαξης των Αργυροπελεκάνων στον Αμβρακικό τη δεκαετία του ’80, μέχρι τις τρέχουσες δράσεις παρακολούθησης των αποικιών του είδους στον Αμβρακικό και το Μεσολόγγι και από τη φύλαξη της αποικίας των ερωδιών στο Πόρτο Λάγος τη δεκαετία του ’90 μέχρι τις σημερινές διασυνοριακές δράσεις για την προστασία της Νανόχηνας, η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ συνεχίζει την προσπάθεια διαφύλαξης και ανάδειξης των υγροτοπικών οικοσυστημάτων και της εύθραυστης φύσης που φιλοξενούν. Από τότε μέχρι σήμερα πολλά έχουν αλλάξει, νέες απειλές και προκλήσεις έχουν έρθει στο προσκήνιο αλλά η ανάγκη διαφύλαξης των πολύτιμων αυτών ενδιαιτημάτων ως χώρους διαβίωσης των υδρόβιων πουλιών παραμένει πάντα επιτακτική.
Τι θα ήταν οι υγρότοποι χωρίς τα πουλιά; Αναπόσπαστο στοιχείο τους, 141 είδη υδρόβιων πουλιών βρίσκουν κάθε χρόνο μόνιμο ή προσωρινό καταφύγιο στην «αγκαλιά» των ελληνικών υγροτόπων. Για τα περισσότερα από αυτά, η διαφύλαξη των υγροτόπων είναι συνώνυμη της ίδιας τους της ύπαρξης.
Δέκα μεγάλες υγροτοπικές περιοχές της Ελλάδας περιλαμβάνονται στον Κατάλογο των Υγροτόπων Διεθνούς Σημασίας (Υγρότοποι Ραμσάρ), η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων βρίσκεται στον Βορρά. Όλοι αυτοί οι μεγαλειώδεις υγρότοποι, καθώς και πολλοί άλλοι μικρότεροι, συνθέτουν μερικά από τα ομορφότερα τοπία της χώρας μας και, ταυτόχρονα, αποτελούν περιοχές με σπουδαία αξία και σημασία τόσο για τη φύση όσο και για τον άνθρωπο. Οι υγρότοποι επιτελούν μια σειρά από πολύτιμες οικολογικές λειτουργίες: φιλοξενούν μια πλούσια βιοποικιλότητα, συγκρατούν το νερό της βροχής εμπλουτίζοντας με αυτό τον υδροφόρο ορίζοντα, επιδρούν θετικά στο μικροκλίμα αμβλύνοντας τις ακραίες θερμοκρασίες και στηρίζουν ένα μεγάλο εύρος ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Επιπλέον, ιδιαίτερα οι παράκτιοι υγρότοποι, αποτελούν σημαντική ασπίδα ενάντια στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Κι όμως, παρά την μεγάλη τους αξία, ο φετινός εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Υγροτόπων βρίσκει και πάλι τους ελληνικούς υγροτόπους να απειλούνται και να εξακολουθούν να υποφέρουν από πλήθος σοβαρών προβλημάτων. Και, δυστυχώς, από αυτή τη «μοίρα» δεν εξαιρείται σχεδόν κανείς: ακόμα και σε μεγάλους υγρότοπους διεθνούς σημασίας, που είναι ενταγμένοι στον κατάλογο της Συνθήκης Ραμσάρ, καθώς και στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000, έχουν διαπιστωθεί πολλά και σοβαρά περιστατικά λαθροθηρίας, όπως στο Κοτύχι & τη Στροφυλιά -όπου η «εμπόλεμη» κατάσταση που επικρατεί κάθε άλλο από προστατευόμενη περιοχή θυμίζει, αλλά και στον Αμβρακικό και τις εκβολές του Αξιού.
Αριστερά: O Διεθνούς Σημασίας Υγρότοπος Κοτυχίου - Στροφυλιάς είναι «όμηρος» τοπικών λαθροθήρων που δρουν ανενόχλητα. Δεξιά: σκουπίδια και μπάζα στην Αλυκή Νάξου.
Περιστατικά λαθροθηρίας όμως αποτελούν «καθημερινότητα» και για πολλούς άλλους, μικρότερους, υγρότοπους, όπως η λιμνοθάλασσα Κορισσίων στην Κέρκυρα, όπου πριν από λίγες μέρες είχαμε ένα περιστατικό θανάτωσης Φοινικόπτερων. Ωστόσο, η σοβαρότερη και μη αναστρέψιμη απειλή για τα υγροτοπικά οικοσυστήματα είναι η υποβάθμιση και καταστροφή των ενδιαιτημάτων τους, ιδίως στους μικρούς υγρότοπους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των υγροτόπων της Περαίας, κοντά στη Θεσσαλονίκη, όπου σχεδιάζεται η δημιουργία «Βιομηχανικού-Τεχνολογικού Πάρκου» εντός της υγροτοπικής περιοχής, γεγονός που θα σημάνει την ολοκληρωτική της εξαφάνιση. Ανάλογο κίνδυνο αντιμετωπίζει και ο Natura 2000 υγρότοπος της Βραυρώνας στην Αττική, στις εκβολές του ποταμού Ερασίνου, λόγω των σχεδιαζόμενων αντιπλημμυρικών έργων που αγνοούν πλήρως την οικολογική αξία της περιοχής.
Η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων δεν αποτελεί μια ημέρα γιορτής αλλά μία ακόμα ημέρα ανησυχίας και επαγρύπνησης, όπως κάθε χρόνο, όπως όλον τον χρόνο. Κάθε υγρότοπος μετράει! Οι μικροί υγρότοποι είναι εξίσου σημαντικοί με έναν υγρότοπο διεθνούς προστασίας, γιατί είναι πολύτιμοι σταθμοί ξεκούρασης και ανεφοδιασμού για χιλιάδες μεταναστευτικά πουλιά αλλά και δεκάδες άλλα είδη οργανισμών που βρίσκουν σε αυτούς το μοναδικό τους καταφύγιο. Ακόμα και το πιο μικρό υγροτοπάκι μπορεί να αποβεί σωτήριο για έναν κουρασμένο φτερωτό μετανάστη, αλλά και μια «όαση» φύσης για εμάς τους ίδιους.
Χιλιάδες υδρόβια πουλιά, ανάμεσα τους πολλά μεταναστευτικά είδη, βρίσκουν στους ελληνικούς υγρότοπους έναν αναντικατάστατο καταφύγιο για να φωλιάσουν, καθώς και έναν πολύτιμο σταθμό για στάση, ξεκούραση και ανεφοδιασμό για να συνεχίσουν το ταξίδι τους.
Έχουν περάσει πάνω από 35 χρόνια από τότε που άρχισαν δύο από τα πρώτα οργανωμένα Εθελοντικά Προγράμματα της ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ και ήταν και τα δύο σε υγρότοπους: η φύλαξη της αποικίας των Αργυροπελεκάνων στον Αμβρακικό και της αποικίας των ερωδιών στο Πόρτο Λάγος. Μέσα από αυτά, δεκάδες παρατηρητές πουλιών πήραν το βάπτισμα στον αγώνα για την προστασία των πουλιών στην Ελλάδα, μια συνεχή προσπάθεια που χρειάζεται την υποστήριξη όλων μας.
Αυτή την Τετάρτη, 2 Φεβρουαρίου, επισκεφθείτε κάποιον κοντινό σας υγρότοπο, γνωρίστε τη φύση που φιλοξενεί και όσα «απλόχερα» μας προσφέρει! Ενώστε μαζί μας τις δυνάμεις σας για τη διαφύλαξη όλων αυτών των αναντικατάστατων καταφυγίων για την άγρια ζωή αλλά και για τη διασφάλιση ενός καλύτερου αύριο για τη δική μας.
Μεταξύ των 10 υγροτόπων που είχαν αναγνωριστεί ως Υγρότοποι Διεθνούς Σημασίας αρχικά το 1971, οι έξι (ανάμεσα σε αυτούς το Δέλτα του Έβρου) φιλοξενούν και σήμερα κατά μέσο όρο πάνω από 20.000 υδρόβια πουλιά κατ’ έτος. Δύο ακόμη υγρότοποι, ο Καλαμάς και το Δέλτα του Σπερχειού φιλοξενούν πληθυσμούς υδρόβιων πουλιών σε τέτοιους αριθμούς ώστε μπορούν επίσης να θεσπιστούν ως Υγρότοποι Ραμσάρ!
Ο Αμβρακικός Κόλπος φιλοξενεί από μόνος του το 16% των συνολικών πληθυσμών των υδροβίων ειδών πουλιών που καταγράφονται στην Ελλάδα, καθιστώντας την περιοχή τον σημαντικότερο υγρότοπο για τα διαχειμάζοντα πουλιά στη χώρα μας.
Η Λίμνη της Καστοριάς φιλοξενεί πολλά είδη πουλιών, ανάμεσα στα οποία είδη σπάνια ή/και απειλούμενα με εξαφάνιση. Για δύο από αυτά, τον Αργυροπελεκάνο και τη Λαγγόνα, οι αριθμοί τους είναι τέτοιοι που η ωραία λίμνη του Βορρά πληροί τα κριτήρια για ένταξη στους υγρότοπους διεθνούς σημασίας Ραμσάρ.
Τα έργα διευθέτησης του ποταμού Ερασίνου στα Μεσόγεια Αττικής απειλούν να καταστρέψουν τον πολύτιμο υγρότοπο της Βραυρώνας, που ανήκει στο Ευρωπαϊκό δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000 και είναι ένας από τους λίγους εναπομείναντες υγιείς υγροτόπους της Αττικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο απειλούμενος βιότοπος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος εδώ και χιλιετίες με τον φημισμένο αρχαιολογικό χώρο του ναού της Βραυρώνιας Αρτέμιδος, που χτίστηκε εκεί ακριβώς επειδή υπήρχε ο υγρότοπος, ενώ κάθε χρόνο φιλοξενεί χιλιάδες παιδιά και άλλους επισκέπτες στο πλαίσιο των δράσεων ενημέρωσης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που υλοποιεί η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ στην περιοχή από το 2009. Ο Υγρότοπος της Βραυρώνας αποτελεί καταφύγιο για πάνω από 230 είδη πουλιών και άλλων οργανισμών.
Το Παράκτιο Έλος Περαίας, στη Θεσσαλονίκη, απειλείται με πλήρη αποξήρανση και δόμηση. H κατασκευή του «Τεχνολογικού Πάρκου Θεσσαλονίκης" σκοπεύει να δώσει τη χαριστική βολή και να εξαφανίσει δια παντός 761 στρέμματα του αναγνωρισμένου του υγροτόπου «Παράκτιο Έλος Περαίας», που αποτελεί καταφύγιο για περισσότερα από 180 είδη πουλιών. Η Εταιρία Ανάπτυξης Επιχειρηματικού Πάρκου ΕΑΝΕΠ Thess-INTEC A.E. προχώρησε στην εκπόνηση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ), Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του ΕΠΣ και άλλων συνοδευτικών μελετών, αποκρύπτοντας πλήρως την ύπαρξη του υγροτόπου και τη σημασία του για τη βιοποικιλότητα.
Ο υγρότοπος της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ποικιλία ειδών ανάμεσα στους ελληνικούς υγρότοπους, με 89 είδη, και ακολουθούν ο Αμβρακικός Κόλπος, το Δέλτα του Αξιού, Λουδία και Αλιάκμονα, η Λίμνη Κερκίνη και το Δέλτα του Έβρου.
Στην καρδιά του χειμώνα, βρίσκεται το μακροβιότερο πρόγραμμα παρακολούθησης βιοποικιλότητας με τη μεγαλύτερη συμμετοχή εθελοντών στη Ελλάδα! Οι Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδροβίων Πουλιών (ΜΕΚΥΠ) υλοποιούνται αδιάλειπτα από το από το 1968 και υπό τον συντονισμό της ΟΡΝΘΟΛΟΓΙΚΗΣ από το 1997, με εκατοντάδες παρατηρητές πουλιών να καταμετρούν κάθε χρόνο τα διαχειμάζοντα πουλιά. Το δίκτυο των ΜΕΚΥΠ καλύπτει 224 υγροτόπους (330.000 εκτάρια), ενώ σε ετήσια βάση καταμετρώνται πάνω από 500.000 υδρόβια πουλιά που ανήκουν σε περισσότερα από 93 είδη.
Νανόχηνες: Οι ακριβοθώρητες χήνες του Βορρά διανύουν κάθε χρόνο χιλιάδες χιλιόμετρα από τον Αρκτικό Κύκλο ως τη Μεσόγειο για να περάσουν τον χειμώνα στα υγρολίβαδα των υγροτόπων της Βόρειας Ελλάδας. 30 ζευγάρια, ολόκληρος ο Φιννοσκανδικός πληθυσμός του πιο απειλούμενου υδρόβιου πουλιού της Ευρώπης, παραμένουν στη Λίμνη Κερκίνη και το Δέλτα του Έβρου για πέντε περίπου μήνες, καθιστώντας τη χώρα μας την πιο σημαντική για την επιβίωσή τους! Η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ εστιάζει στη διατήρηση της Νανόχηνας από το 1987, οπότε μετά από δεκαετίες εντατικών διασυνοριακών προσπαθειών ο πληθυσμός της Νανόχηνας κατέγραψε τριψήφιο αριθμό.
Ο Αργυροπελεκάνος σχηματίζει στην περιοχή της Πρέσπας τη μεγαλύτερη αποικία του στον κόσμο, ενώ αποικίες του είδους υπάρχουν και στη Λίμνη Κερκίνη, τη Λίμνη Κάρλα, τη Λίμνη Χειμαδίτιδα, τον Αμβρακικό κόλπο και τη Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου. Είναι είδος απειλούμενο με εξαφάνιση που όμως έχει βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση διατήρησής του στη χώρα μας. Τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την προστασία του Αργυροπελεκάνου, κυρίως στο πλαίσιο Προγραμμάτων LIFE, έχουν οδηγήσει στη σταδιακή αύξηση του πληθυσμού του και πλέον εντάσσεται σε χαμηλότερη κατηγορία κινδύνου.
