Με κοινό συμπέρασμα ότι τα αρμόδια όργανα πρέπει να επανεξετάσουν άμεσα τον σχεδιασμό του έργου ώστε να προληφθεί μια μεγαλύτερη καταστροφή στην περιοχή του ποταμού Ερασίνου, ολοκληρώθηκε η ημερίδα «Τεχνικά έργα στον Ερασίνο Βραυρώνας και ανάγκη σύγχρονων μεθόδων αντιπλημμυρικής προστασίας με σεβασμό στο φυσικό και πολιτιστικό τοπίο», που διοργάνωσε η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος & Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), σε συνεργασία με τον Σύλλογο Πολίτες υπέρ των Ρεμάτων - ΡΟΗ, την Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και την Πρωτοβουλία για την Προστασία του Ερασίνου.
Η Ημερίδα πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά την Τρίτη 5 Απριλίου 2022 με το ενδιαφέρον και την ενεργή συμμετοχή του κοινού να ξεπερνά κάθε προσδοκία. Το 1ο μέρος με τίτλο «Ο Ερασίνος στη Βραυρώνα και το καταστροφικό αντιπλημμυρικό έργο» ξεκίνησε με το video των Κώστα Ζήση και Δημήτρη Θεοδοσόπουλου, που δημιουργήθηκε ειδικά για την ημερίδα, και παρουσιάζει με λήψεις την πορεία του Ερασίνου από τον Υμηττό μέχρι τις εκβολές στον όρμο της Βραυρώνας, τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει στην κοίτη του και τα εν εξελίξει έργα.
Στη συνέχεια η Ιουλία Δρούγα, αρχιτέκτων-πολεοδόμος ανέπτυξε το θεσμικό και νομικό πλαίσιο της προστατευόμενης περιοχής (Ειδική Ζώνη Διατήρησης Natura 2000 και προστατευόμενοι υγρότοποι Α’ προτεραιότητας), καθώς και της ευρύτερης περιοχής στην Βραυρώνα (Αττικό Πάρκο, αρχαιολογικές περιοχές, ΖΟΕ Μεσογείων), ενώ ο Σταμάτης Αρναούτης, εκπρόσωπος της πρωτοβουλίας για την προστασία του Ερασίνου παρουσίασε την εξέλιξη της περιοχής στο πέρασμα του χρόνου. Με την τεχνική περιγραφή των σχεδιασμένων έργων και την ανάλυση των επιχειρημάτων που επικαλούνται οι μελετητές στις ΜΠΕ για την αναγκαιότητα του αντιπλημμυρικού έργου που έχει ξεκινήσει να υλοποιείται συνέχισε ο Νίκος Στάππας, γεωλόγος & μηχανικός περιβάλλοντος / ΡΟΗ. Παρουσίασε τα προβλεπόμενα έργα με πλήθος φωτογραφιών και σχεδίων και τόνισε την υπερβολή που διέπει το έργο και το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής που θα υπάρχει και που κατά τόπους ήδη συντελείται. Ανέδειξε επίσης την ασθενέστατη τεκμηρίωση της σκοπιμότητας των έργων και αντέκρουσε τις πολυάριθμες αντιφάσεις που αναφέρουν ως οφέλη πρόσφατα επίσημα κείμενα των αρμοδίων υπηρεσιών.
Ένα σημαντικό κομμάτι της περιβαλλοντικής αξίας της περιοχής -η πανίδα και η χλωρίδα που εξαρτώνται άμεσα από τον Ερασίνο, το σημαντικότερο ίσως ζωογόνο στοιχείο του οικοσυστήματος της Βραυρώνας- παρουσιάστηκε στις εισηγήσεις της Ρούλας Τρίγκου, δασολόγου-περιβαλλοντολόγου MSc / Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία και του Δρ. Σταμάτη Ζόγκαρη, γεωγράφου – βιολόγου / ΕΛΚΕΘΕ που έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στην αναγκαιότητα της διατήρησης και καλυτέρευσης ενός υγιούς ποτάμιου συστήματος του Ερασίνου και στην επίδραση που έχει στα είδη που άμεσα επηρεάζονται από αυτό, αλλά και στον άνθρωπο.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην παρέμβαση του Κώστα Δημόπουλου, Γενικού Διευθυντή Περιβαλλοντικής Πολιτικής του ΥΠΕΝ, ο οποίος άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο να εξεταστούν στοιχεία του έργου που δεν έχουν την πιο σωστή θεώρηση, ενώ ανέφερε ότι τον ερχόμενο Μάιο αναμένεται να βγει σε διαβούλευση η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ) για την Βραυρώνα.
Στο τέλος του 1ου μέρους, η Μάρω Ευαγγελίδου, αρχιτέκτων-πολεοδόμος-χωροτάκτης / Πρόεδρος Συμβουλίου Θεσμικού Πλαισίου ΕΛΛΕΤ παρουσίασε τα συμπεράσματα / προτάσεις που έχουν διαμορφωθεί στο πλαίσιο της συνεργασίας των 5 φορέων, συνδιοργανωτών της ημερίδας. Στα συμπεράσματα αυτά, που έχουν ήδη σταλεί στο ΥΠΕΝ, τεκμηριώνεται η ασυμβατότητα του έργου με την ελληνική και κοινοτική νομοθεσία και ζητείται ο επανασχεδιασμός του, με την εξέταση εναλλακτικών λύσεων για την διαχείριση των ομβρίων του αεροδρομίου και της αττικής οδού (π.χ. συλλογή και άρδευση αγροτικών εκτάσεων), και γενικότερα η αλλαγή της λογικής διαχείρισης των ρεμάτων. Αναγνωρίστηκε η δυσκολία της πρότασής μας εν μέσω δρομολογημένης εργολαβίας αλλά επισημάνθηκε ότι «κάλλιο αργά παρά ποτέ», και ότι το παράδειγμα, λόγω της διεθνούς σημασίας της περιοχής, προσφέρεται για αλλαγή νοοτροπίας. Ιδιαίτερα τονίστηκε ο ρόλος του ΥΠΕΝ σε αυτή την κατεύθυνση ως θεματοφύλακας της ενωσιακής περιβαλλοντικής πολιτικής, αλλά και των Περιφερειών και των Δήμων που θα μπορούσαν να εντάξουν τα υδάτινα στοιχεία σε ένα πλαίσιο παροχής οικοσυστημικών υπηρεσιών και ήπιων μορφών τουρισμού και αναψυχής, όπως προβλέπει και το ΡΣΑ .
Στο 2ο μέρος, «Η αντιπλημμυρική προστασία, η Φύση και το Τοπίο», διεφάνη η σημασία του χωρικού σχεδιασμού στην οριοθέτηση των ρεμάτων και την διαχείριση-ανάδειξη των υδάτινων ροών, η σπουδαιότητα των έργων ορεινής υδρονομίας στην αντιμετώπιση των πλημμυρών και η αναγκαιότητα διαφορετικής αντιμετώπισης θεσμικά και πρακτικά των υδατορευμάτων.
Ο Πέτρος Θέμελης, Ομότιμος Καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας, επισήμανε την ανάγκη εύρεσης λύσης διατήρησης του υγρότοπου στον σημαντικό αρχαιολογικό χώρο της Βραυρώνας και μαζί με την Ελένη Μαΐστρου, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΜΠ / Πρόεδρο Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς ΕΛΛΕΤ, αναφέρθηκαν στο παράδειγμα της Μεσσήνης, όπου παρατηρείται διαφορετική, πιο οικολογική αντιμετώπιση, και στην αναγκαιότητα θεώρησης του αρχαιολογικού τοπίου ως αναπόσπαστο από το φυσικό περιβάλλον. “Δεν υπάρχει αρχαιολογικός χώρος, χωρίς το φυσικό του περιβάλλον”, ειπώθηκε χαρακτηριστικά.
Η Δρ. Μαίρη Χρυσή, γεωλόγος / ΡΟΗ, αναφέρθηκε στην ευρωπαϊκή και την ελληνική νομοθεσία που πρέπει να διέπει μια φιλική, προς το περιβάλλον και τη φύση, διαχείριση των ρεμάτων, ενώ η Μόνικα Θέμου, πολιτικός μηχανικός-πολεοδόμος-συγκοινωνιολόγος, τόνισε τη σχέση της διαχείρισης των ρεμάτων και των χρήσεων γης όπως προκύπτει από τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης εν όψει και των αναμενόμενων Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων. Συνδέθηκε επίσης η σημασία της διαχείρισης των ρεμάτων και των παραρεμάτιων ζωνών με την κλιματική κρίση, τις δραστηριότητες αναψυχής και την ορθολογική χρήση του νερού. Ο Δρ. Δημήτρης Ζαρρής, πολιτικός μηχανικός-MSc. Υδρολογίας / ΡΟΗ, ανέπτυξε τις σύγχρονες τάσεις στην αντιπλημμυρική προστασία που συνδυάζουν μικρά σε κλίμακα έργα για τη μείωση του πλημμυρικού κινδύνου με χρήση μόνο φυσικών υλικών στο πλαίσιο της Οδηγίας 2000/60 και 2007/60 και των προτάσεων της ΕΕ φυσικών μέτρων κατακράτησης των νερών με πλήθος παραδειγμάτων καλής πρακτικής σε διεθνές επίπεδο. Ο Δημήτρης Ντινόκας, δασολόγος-περιβαλλοντολόγος, τόνισε την ανάγκη διευθέτησης και διαχείρισης των ορεινών λεκανών απορροής με την κατασκευή Ορεινών Υδρονομικών Έργων όπου εντοπίζονται οι απαρχές των υδάτινων ρεμάτων βάσει των αρχών της υδρογεωνομικής διευθέτησης, με σκοπό την αποτροπή δημιουργίας πλημμυρικών αιχμών και την απαλλαγή των πεδινών τμημάτων από την καταστροφική τους μανία στα οποία απαιτείται πλέον μικρότερη ανάγκη απελευθέρωσης από φερτά ώστε να είναι ελεύθερη η ροή των ομβρίων υδάτων. Επισήμανε ότι μόνο έτσι θα ξεφύγουμε από τη λογική του μηχανικού και τυποποιημένου εγκιβωτισμού των ελεύθερων αγωγών νερού στα κατάντη.
Αναφορά στη διαχρονική αξία των υγρότοπων στη ζωή των ανθρώπων και της σημασίας τους για το περιβάλλον, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έκανε η Δρ Μαρία Λιλιμπάκη, αρχιτέκτων-πολεοδόμος. Τέλος, ο Δρ. Μπάμπης Βαρβέρης, περιβαλλοντολόγος, τόνισε ότι είναι ανάγκη τα ρέματα να θεωρούνται ολοκληρωμένα συστήματα ρύθμισης της υδρολογικής και γεωμορφολογικής ισορροπίας αλλά και οικοσυστήματα πλούσιας βιοποικιλότητας. Μόνο υιοθετώντας αυτή την αντίληψη, επανέλαβε, είναι δυνατή η εφαρμογή οικολογικών πρακτικών στη διαχείριση / αποκατάσταση των ρεμάτων.
Στη συζήτηση που ακολούθησε, επισημάνθηκε η ανάγκη περαιτέρω προώθησης συνεργασιών με φορείς όπως το Αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος και η Αττική Οδός, η Περιφέρεια και ο Δήμος Μαρκοπούλου. Επίσης τονίστηκε ότι υπάρχουν συγκεκριμένα νομικά επιχειρήματα που μπορούν να βοηθήσουν το ΥΠΕΝ, για να ζητήσει τον επανασχεδιασμό του έργου, αλλά και την αποκατάσταση των περιοχών επέμβασης , καθώς και ότι οι περιοχές των προστατευόμενων υγροτόπων Α’ προτεραιότητας, είναι ενταγμένες στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών των Λεκανών Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής.
Η Δέσποινα Κουτσούμπα, πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων και Περιφερειακή σύμβουλος, στην παρέμβασή της τόνισε ότι όσες αντιπλημμυρικές μελέτες ρεμάτων υποβάλλονται για γνωμοδότηση στην Περιφέρεια Αττικής, αναφέρουν πάντα τσιμέντο, συρματοκιβώτια (σαραζανέτια) και φράγματα, χωρίς να εξετάζονται εναλλακτικές, ήπιες μέθοδοι, ενώ επεσήμανε ότι τα γνωμοδοτικά όργανα του ΥΠΠΟΑ δεν έχουν τα εργαλεία και τις γνώσεις για να κρίνουν ένα αντιπλημμυρικό έργο, όταν φέρεται ως αναγκαίο για την διάσωση αρχαιολογικού χώρου.
Τελικό συμπέρασμα της ημερίδας ήταν ότι η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί με την πειθώ αλλά και μέσω της νομικής οδού ώστε τα αρμόδια όργανα να επανεξετάσουν τον σχεδιασμό του έργου και να προληφθεί μια μεγαλύτερη καταστροφή στην περιοχή.
Την Κυριακή 3 Απριλίου, στο πλαίσιο της ημερίδας, προηγήθηκε περιήγηση στον χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Βραυρώνας, στον ανοιξιάτικο υγρότοπο, αλλά και στα καταστροφικά έργα που έχουν ξεκινήσει και τον απειλούν άμεσα, σε μια εποχή ιδιαίτερα κρίσιμη για το ζευγάρωμα και την αναπαραγωγή της πανίδας που διαβιεί εκεί, καθώς και για την μετανάστευση των αποδημητικών πουλιών, που χρησιμοποιούν τον υγρότοπο για ξεκούραση και τροφή: η περιήγηση περιέλαβε τον βράχο στην περιοχή Γκούρι Μπημ, με τις πηγές και την ιχθυοπανίδα που φιλοξενεί (αττικόψαρο), καταλήγοντας στην περιοχή που ήδη ανεγείρεται το μεγάλο φράγμα του ποταμού, με ύψος 20 μ. από την κοίτη και μήκος στέψης 290 μ.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο των συμπερασμάτων και προτάσεων της ημερίδας
