Στις 25 Ιουλίου, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας – Θράκης ενέκρινε την κατασκευή και λειτουργία τριών Αιολικών Σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) στην κοιλάδα του Κομψάτου, ενός κρίσιμου ενδιαιτήματος για σημαντικά και ευαίσθητα προστατευόμενα πουλιά όπως ο Ασπροπάρης, ο Μαυρόγυπας, το Όρνιο, ο Θαλασσαετός και ο Χρυσαετός.
Η απόφαση αυτή, αγνοώντας την αρνητική γνωμοδότηση της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Νέστου–Βιστωνίδας και Ροδόπης του ΟΦΥΠΕΚΑ, θέτει σε κίνδυνο την επιβίωση αυτών των σημαντικών προστατευόμενων πουλιών, εκθέτοντας παράλληλα τη χώρα μας σε ό,τι αφορά τη συμμόρφωσή της με τις ενωσιακές υποχρεώσεις της για την προστασία της βιοποικιλότητας.
Η κοιλάδα του Κομψάτου είναι μέρος του ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000 (GR1130012) καθώς αποτελεί εξαιρετικής σημασίας ενδιαίτημα για σπάνια και ευαίσθητα πουλιά. Φιλοξενεί το ένα από τα πέντε αναπαραγωγικά ζευγάρια Ασπροπάρη της Ελλάδας, 3-4 ζευγάρια Όρνια από τα περίπου 20 που έχουν απομείνει στην ηπειρωτική χώρα, ένα ζευγάρι Χρυσαετού και ένα ζευγάρι Θαλασσαετού ενώ ο Μαυρόγυπας είναι μόνιμος επισκέπτης της περιοχής όπου τρέφεται με νεκρά ζώα. Η απόφαση αδειοδότησης του ΑΣΠΗΕ σε αυτή την κρίσιμης σημασίας περιοχή παραβλέπει τα επιστημονικά στοιχεία που καταδεικνύουν τις επιπτώσεις του έργου στην ευαίσθητη ορνιθοπανίδα και έρχεται σε αντίθεση τόσο με το εθνικό όσο και το ενωσιακό θεσμικό πλαίσιο, για την προστασία των ειδών αυτών.
Δύο από τους Αιολικούς Σταθμούς (στις θέσεις «Θρόνος» και «Μονοδένδρι»), αδειοδοτήθηκαν και θα κατασκευαστούν εντός της ζώνης αποκλεισμού ακτίνας πέντε χιλιομέτρων από υφιστάμενες φωλιές Ασπροπάρη, αντίθετα με τις προβλέψεις της ΚΥΑ για το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Ασπροπάρη στην Ελλάδα». Το συγκεκριμένο Σχέδιο ορίζει ζώνες αποκλεισμού εγκατάστασης και λειτουργίας ΑΣΠΗΕ για την αποτροπή και ελαχιστοποίηση του κινδύνου θνησιμότητας από ανεμογεννήτριες ενώ επισημαίνει ότι «ακόμα και ένα μικρό ποσοστό θνησιμότητας Ασπροπάρηδων, με ή χωρίς αναπαραγωγική επικράτεια, η οποία οφείλεται στις συγκρούσεις με τις ανεμογεννήτριες, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη βιωσιμότητα του πληθυσμού του είδους».
Επιπλέον, οι ανεμογεννήτριες χωροθετούνται σε μικρή απόσταση από φωλιές Όρνιων, σε αντίθεση με το θεσμοθετημένο «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τρία πτωματοφάγα είδη ορνιθοπανίδας (γύπες): Γυπαετό (Gypaetus barbatus), Όρνιο (Gyps fulvus), Μαυρόγυπα (Aegypius monachus)» και την προτεινόμενη οριοθέτηση ζωνών ευαισθησίας κοντά σε αποικίες και επικράτειες φωλιάσματος του Όρνιου και αποκλεισμό νέων ΑΣΠΗΕ εντός των ζωνών αυτών.
Στην περιοχή επίσης λειτουργεί από το 2019 ένα δίκτυο πέντε ταϊστρών, για την τροφική ενίσχυση των γυπών, που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE. Κατά την περίοδο υλοποίησης του προγράμματος αυτού, καταγράφηκαν στην περιοχή 14 είδη αρπακτικών πουλιών να χρησιμοποιούν τις ταΐστρες, όπως: Όρνιο, Μαυρόγυπας, Ασπροπάρης, Θαλασσαετός, Χρυσαετός, Στεπαετός, Κραυγαετός, Γερακαετός, Γερακίνα, Χιονογερακίνα, Σφηκιάρης, Τσίφτης, Καλαμόκιρκος.
Τα στοιχεία αυτά τόνισε στην αρνητική της γνωμοδότηση η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Νέστου–Βιστωνίδας και Ροδόπης (ΟΦΥΠΕΚΑ), που είναι ο καθ’ ύλην επίσημος φορέας με ευθύνη για την προστασία της περιοχής. Στη γνωμοδότηση, η Μονάδα Διαχείρισης τεκμηρίωσε τη σημαντική παρουσία στην περιοχή προστατευόμενων ειδών βάσει δεδομένων τηλεμετρίας που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων, και επισήμανε τις ελλείψεις και τα κενά στη μελέτη εκτίμησης των επιπτώσεων που κατατέθηκε από τον επενδυτή, καθώς και τις σημαντικές επιπτώσεις που ενδέχεται να επιφέρει το έργο -όπως θανάτωση πουλιών λόγω πρόσκρουσης, εκτοπισμός τους και απώλεια ενδιαιτήματος. Παρόμοια στοιχεία κατέθεσε στη δημόσια διαβούλευση και η Εταιρεία Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης τονίζοντας τις σημαντικές επιπτώσεις από το έργο στην προστατευόμενη ορνιθοπανίδα. Όλα αυτά τα δεδομένα αγνοήθηκαν κατά την αξιολόγηση του φακέλου περιβαλλοντικής αδειοδότησης και κατά τη λήψη της τελικής απόφασης από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση με τη συναίνεση του Υπουργείου Περιβάλλοντος.
Είναι τουλάχιστον παράδοξο ότι από τη μία η ΕΕ χρηματοδοτεί προγράμματα για την προστασία αυτών των σπάνιων και προστατευόμενων πουλιών στη Θράκη, και από την άλλη η ελληνική διοίκηση με τις αποφάσεις της ακυρώνει στην πράξη τα προγράμματα αυτά και τις όποιες προσπάθειες έχουν γίνει για την προστασία των πληθυσμών τους. Τα εθνικά σχέδια δράσης για αυτά τα είδη παραμένουν ανεφάρμοστα, ενώ οι δράσεις για την προστασία τους, όπως είναι η τοποθέτηση ταϊστρών για την ενίσχυση της τροφολήψίας τους καθώς και οι ερευνητικές δράσεις για την καταγραφή τους, μένουν χωρίς αντίκρισμα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη ξεκινήσει διαδικασία επί παραβάσει κατά της Ελλάδας για μη συμμόρφωση με την Οδηγία για τους Οικοτόπους (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ) σε ό,τι αφορά το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ. Ελλείψει ορθού χωροταξικού σχεδιασμού, η αδειοδότηση ΑΣΠΗΕ σε αντίθεση με τις προβλέψεις του εθνικού και ενωσιακού δικαίου για την προστασία ευαίσθητων και προστατευόμενων ειδών ορνιθοπανίδας και μάλιστα σε μια κρίσιμης σημασίας για τη βιοποικιλότητα περιοχή όπως η Θράκη, εκθέτει τη χώρα μας στο ενδεχόμενο μιας νέας παραπομπής στο Δικαστήριο της ΕΕ.
Ο Ασπροπάρης, ο Μαυρόγυπας, το Όρνιο και τα αρπακτικά πουλιά της Θράκης αποτελούν σημαντική φυσική κληρονομιά όχι μόνο της χώρας μας, αλλά και των Βαλκανίων και ολόκληρης της Ευρώπης. Αποφάσεις όπως αυτή που έλαβε η Αποκεντρωμένη Διοίκηση για την κοιλάδα του Κομψάτου, αλλά και σε πολλές άλλες περιπτώσεις αδειοδότησης Αιολικών Σταθμών σε κρίσιμα ενδιαιτήματα για την ορνιθοπανίδα, θέτουν σε κίνδυνο την επιβίωση των ειδών αυτών, αλλά και την πλούσια φυσική κληρονομιά της Θράκης, την οποία οφείλουμε να κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές.
Σημειώσεις
- Η παρακολούθηση των φωλιών των γυπών και άλλων ειδών αρπακτικών πουλιών είναι αποτέλεσμα μακρόχρονων προγραμμάτων, χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ, τα οποία στόχευαν στην προστασία των περιοχών Natura 2000 και των σπάνιων ειδών τους, όπως LIFE+ «H Επιστροφή του Ασπροπάρη» (LIFE10 NAT/BG/000152, 2011-2016), LIFE «ΖΩΗ για τον Ασπροπάρη» (LIFE16 NAT/BG/000874, 2017-2022) και «Προστασία του Μαυρόγυπα και του Όρνιου στα βουνά της Ροδόπης» (LIFE14 NAT/NL/000901, 2016-2021).
- Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Ασπροπάρη (Neophron percnopterus) στην Ελλάδα θεσμοθετήθηκε με την ΚΥΑ 43236/1053/17.10.2017 (Β´ 3760).
- Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα πτωματοφάγα είδη ορνιθοπανίδας Γυπαετό (Gypaetus barbatus), Όρνιο (Gyps fulvus) και Μαυρόγυπα (Aegypius monachus) στην Ελλάδα θεσμοθετήθηκε με την ΥΑ οικ. ΥΠΕΝ/ΔΔΦΠΒ/68086/2149/2021.
- Ο προσδιορισμός κρίσιμων ενδιαιτημάτων (χαρτογράφηση ευαισθησίας) του Όρνιου στην Ελλάδα – Καθορισμός διαχειριστικών κατευθύνσεων αποτελεί ειδικότερο στόχο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα πτωματοφάγα και είναι διαθέσιμο εδώ
