Η έκθεση της ολλανδικής εταιρείας HVA για την αποκατάσταση της Θεσσαλίας είναι μια επικίνδυνη για όλη τη χώρα οπισθοδρόμηση σε καταστροφικά έργα εντυπωσιασμού και ιδιωτικοποίηση των υδάτινων πόρων και οικοσυστημάτων.
Λεπτομερή σχόλια υπέβαλαν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις σε μια παρωδία διαβούλευσης, που για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας γίνεται στα αγγλικά, επί μιας εξαιρετικά κακογραμμένης έκθεσης που αντιβαίνει στοιχειώδεις κανόνες επιστημονικής δημοσίευσης, η οποία προωθεί τεράστια κατασκευαστικά έργα παρωχημένης γενιάς και την ιδιωτικοποίηση των υδάτινων πόρων όλης της χώρας. Όπως επισημαίνεται στις δύο δέσμες σχολίων που κατέθεσαν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις στη διαβούλευση, η έκθεση της ολλανδικής εμπορικής εταιρείας HVA χαρακτηρίζεται από τα εξής στοιχεία που προκαλούν έντονο προβληματισμό:
1. Μπετά και καταστροφές βλάστησης: Η έκθεση γυρνάει τη χώρα στο παρελθόν, προβάλλοντας τεράστιες κατασκευαστικές επεμβάσεις, οι οποίες έχουν αποδειχθεί όχι απλά πανάκριβες, αλλά και καταστροφικές. Προτείνει τουλάχιστον 23 μεσαία και μεγάλα φράγματα, εκβάθυνση ποταμών, αποψίλωση παρόχθιας βλάστησης, κατασκευή τουλάχιστον 130 χιλιομέτρων νέων αναχωμάτων, ενώ με επιμονή πιέζει για την εκτροπή του Αχελώου! Αλήθεια, ας σκεφτούμε λογικά: αν η εκτροπή του Αχελώου είχε ολοκληρωθεί και ο Πηνειός ήταν γεμάτος νερό το καλοκαίρι, η πλημμύρα που προκλήθηκε από τον Ντάνιελ τον Σεπτέμβριο του 2023, πού θα είχε φτάσει;
2. Αγνόηση της κλιματικής κρίσης και προφανών λύσεων: Η προφανής λύση (που δεν προτείνεται από την έκθεση) είναι η ανασυγκρότηση και θωράκιση της αγροτικής παραγωγής με βάση τα νέα κλιματικά δεδομένα και επίκεντρο τις δύο επείγουσες και απολύτως επίκαιρες προτεραιότητες: (α) Ενίσχυση της ανθεκτικότητας των αγροσυστημάτων και (β) Προστασία της βιοποικιλότητας που αποτελεί κλειδί για τις υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει ένα οικοσύστημα. Όταν όλη η Ευρώπη στρέφεται προς την αξιοποίηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών κλιματικής θωράκισης και προστασίας των υδάτινων πόρων (nature-based solutions), η Ελλάδα παραμένει προσκολλημένη σε μεγάλης κλίμακας κατασκευαστικές επεμβάσεις και εκτροπές ποταμών.
3. Ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των υδάτινων πόρων: Με επιμονή και δίχως καμία σοβαρή τεκμηρίωση, η ολλανδική εμπορική εταιρεία προβάλλει ως λύση την ίδρυση ενός “Water Management Organisation”, ο οποίος ρητά θα λειτουργεί με βάση τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας, και ο οποίος θα αναλάβει δημόσιες εξουσίες, όπως η διοίκηση των υδάτινων πόρων της Θεσσαλίας και η επιβολή προστίμων. Μάλιστα, επεκτείνοντας την παρέμβασή της, προτείνει την ιδέα αυτή ως μοντέλο για τη διοίκηση των υδάτινων πόρων όλης της χώρας!
4. Απορίες σχετικά με την επιλογή της εταιρείας: Από πουθενά δεν προκύπτει αιτιολόγηση της επιλογής της συγκεκριμένης εταιρείας, στην οποία ανατέθηκε το τιτάνιο έργο του σχεδιασμού της κλιματικής θωράκισης της αγροτικής πρωτεύουσας της Ελλάδας. Σημειώνεται πως η εμπορική εταιρεία Handelsvereniging Amsterdam-HVA (μτφ. Εμπορική Εταιρεία του Άμστερνταμ), ιστορικά εξειδικεύεται στην εκμετάλλευση μεγάλων γεωργικών εκτάσεων σε πρώην ολλανδικές αποικίες και στο εμπόριο των προϊόντων τους. Ως εκ τούτου, η ίδια η επιλογή της εταιρείας προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με την επιστημονική επάρκεια και την απαραίτητη εξειδίκευση στα κρίσιμα ζητήματα της θωράκισης από πλημμύρες και από τις κλιματικές καταστροφές που πλέον συμβαίνουν ολοένα και συχνότερα και τείνουν δυστυχώς να γίνουν νέα κανονικότητα.
5. Αγνόηση νομοθεσίας της ΕΕ: Η έκθεση αγνοεί πλήρως την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα ύδατα (οδηγία 2000/60/ΕΚ) και για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΕ), των οποίων η καλή εφαρμογή πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο του αγώνα για αποτελεσματική κλιματική θωράκιση της Θεσσαλίας και ολόκληρης της χώρας. Τις δύο αυτές οδηγίες δυστυχώς, η Ελλάδα παραβιάζει κατάφωρα, με αποτέλεσμα την πολύ πρόσφατη παραπομπή της στο Δικαστήριο της ΕΕ. Επίσης, δεδομένου ότι περιγράφει μεγάλα έργα, η έκθεση θα έπρεπε να έχει πρώτα υποβληθεί σε στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλιώς σαφέστατα παραβιάζει την οδηγία 2001/42/ΕΚ.
6. Αγνόηση νομοθεσίας για τις αναθέσεις μελετών: Η έκθεση υπολείπεται σοβαρά σε σχέση με τις προδιαγραφές μελετών που ανατίθενται από το ελληνικό δημόσιο, στο πλαίσιο εφαρμογής του σχετικού ενωσιακού δικαίου. Παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα γενικότερα, το επίπεδο των μελετών περιβαλλοντικού αντικειμένου είναι, με λίγες εξαιρέσεις, προβληματικά ελλιπές (ιδίως σε σχέση με τα έγκυρα και επίκαιρα δεδομένα που απαιτούνται), η υπό ‘διαβούλευση’ έκθεση υπολείπεται σοβαρά σε σχέση με τις βασικές αρχές επιστημονικής τεκμηρίωσης και εγκυρότητας που πρέπει να πληρούνται από σοβαρής σημασίας εργασίες.
7. Απευθύνεται στους Θεσσαλούς αγρότες, αλλά στα Αγγλικά: Όταν διεξάγεται δημόσια διαβούλευση, η χρήση της ελληνικής γλώσσας είναι αναγκαία και θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, καθώς είναι στοιχειώδης υποχρέωση κάθε κυβέρνησης να εξασφαλίζει την πρόσβαση του κοινού στην περιβαλλοντική πληροφορία και να διευκολύνει την αποτελεσματική συμμετοχή του. Αυτή η έκθεση 6 τόμων, την οποία σχεδίασε με αδιαφανείς διαδικασίες μια εμπορική εταιρεία, καθορίζει το μέλλον μιας ολόκληρης περιφέρειας και τις ζωές των Θεσσαλών αγροτών. Παρ’ όλα αυτά, τους ανακοινώνεται σε ξένη γλώσσα.
Μόλις πριν λίγους μήνες, τον Σεπτέμβριο του 2023, περίπου 750.000 στρέμματα στη Θεσσαλία μετατράπηκαν σε μια απέραντη λίμνη με ανυπολόγιστες ζημιές σε υποδομές, ζώα και γεωργική παραγωγή. Οι κακές πρακτικές του παρελθόντος που δυστυχώς επαναφέρονται με αυτή την έκθεση, σε συνδυασμό με την επιδείνωση της κλιματικής κρίσης, οδηγούν αναπόφευκτα για μια ακόμα φορά, την περιοχή, αλλά και την τοπική κοινωνία και οικονομία σε αδιέξοδο, τη στιγμή που θα έπρεπε να ακολουθούμε λύσεις που σέβονται τις φυσικές διεργασίες και αξιοποιούν τις πολύτιμες οικοσυστημικές υπηρεσίες (Nature-based solutions).
Λύσεις που προωθούν την αποκατάσταση, προστασία και διαχείριση των οικοσυστημάτων, ώστε να θωρακίσουν το περιβάλλον και τους ανθρώπους από τέτοιες καταστροφές στο μέλλον, είναι ο πλέον ενδεδειγμένος και ασφαλής δρόμος προς το δυστοπικό μέλλον που επιφυλάσσει για τη χώρα μας η ραγδαία επιδεινούμενη κλιματική κρίση.
Την ανακοίνωση συνυπογράφουν οι εξής οργανώσεις:
Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία
Greenpeace
WWF Ελλάς
Δείτε τα σχόλια των περιβαλλοντικών οργανώσεων στην έκθεση της HVA
