Οι πρώτες ενδείξεις των επιπτώσεων των απορριμμάτων στα θαλασσοπούλια προέρχονται από το 1960, όταν μόλις το 5% των θαλασσοπουλιών που τύχαινε να εξεταστούν τότε από επιστήμονες είχε πλαστικά αντικείμενα παγιδευμένα στο στομάχι τους, ποσοστό που σήμερα έχει εκτιναχθεί στο 80% (Wilcox et al., 2015)!
Σήμερα, ~50% των ειδών θαλασσοπουλιών παγκοσμίως φαίνεται να πλήττονται από τα σκουπίδια, με περισσότερο από ένα εκατομμύριο θαλασσοπούλια να πεθαίνουν κάθε χρόνο (UNEP 2024, Wilcox et al., 2015).
Γιατί όμως τα θαλασσοπούλια παίζουν κρίσιμο ρόλο; Τα θαλασσοπούλια συχνά θεωρούνται «φρουροί» του θαλάσσιου περιβάλλοντος κυρίως γιατί έχουν μια μοναδική σύνδεση μεταξύ ξηράς και θάλασσας. Επειδή βασίζονται σε θαλάσσιους πόρους για την επιβίωσή τους, παρακολουθώντας τι συμβαίνει στις αποικίες τους και τα μέρη στα οποία τρέφονται, μπορούμε να κατανοήσουμε τι μπορεί να συμβαίνει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Αποτελούν ζωτικό μέρος της θαλάσσιας και παράκτιας βιοποικιλότητας και είναι κορυφαίοι θηρευτές.
Η γνώση μας σχετικά με την κατανομή τους, τα πρότυπα αναζήτησης τροφής και τα ενδιαιτήματα που προτιμούν μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία και διαχείριση θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών. Έτσι, αποτελούν ιδανικούς δείκτες για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη θάλασσα καθώς και της υγείας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Τα θαλασσοπούλια είναι μία από τις πλέον απειλούμενες ομάδες πουλιών, με πάνω από το 30% παγκοσμίως να απειλείται σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση Διατήρησης της Φύσης (IUCN, Phillips et al., 2022). Μία από τις σημαντικότερες απειλές που αντιμετωπίζουν, μαζί με τη θήρευση από ξενικούς θηρευτές στις νησίδες που φωλιάζουν, την τυχαία παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία, την κλιματική αλλαγή και άλλες, είναι και η ρύπανση (Dias et al., 2019).
Συνήθως επηρεάζονται από τα απορρίμματα, είτε λόγω κατάποσης, είτε λόγω παγίδευσης σε αυτά. Είναι χαρακτηριστικό να συναντώνται πολλές φωλιές στις νησίδες στις οποίες ενσωματώνονται πλαστικά και άλλων ειδών απορρίμματα μέσα στην πλέξη τους. Τελευταία, παρατηρείται μια αύξηση των απορριμμάτων, κυρίως στις νησίδες που βρίσκονται κοντά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, ωστόσο σκουπίδια βρίσκονται πλέον σε όλες τις νησίδες, ακόμη και τις πιο απομακρυσμένες, όπως οι Μελαντιοί (μικρές νησίδες ΒΑ της Δονούσας) ή το Άνυδρο (κοντά στην Πάτμο). Αυτά προέρχονται από τα θαλάσσια ρεύματα και τα κύματα, αλλά και από τους αλιείς, τους κτηνοτρόφους και τους ολοένα αυξανόμενους τουρίστες, που έχουν πλέον πρόσβαση στις με σκάφη αναψυχής, ακόμη και από τους ίδιους τους γλάρους που τα κουβαλούν μαζί τους από διάφορες χωματερές.
Τα είδη που σχετίζονται και επηρεάζονται περισσότερο από τα απορρίμματα στην Ελλάδα είναι ο Ασημόγλαρος και ο Θαλασσοκόρακας. Τα είδη αυτά κανονικά φτιάχνουν φωλιές στο έδαφος των νησίδων χρησιμοποιώντας την παρακείμενη βλάστηση. Πλέον όμως οι νησίδες αναπαραγωγής τους είναι συνήθως γεμάτες από απορρίμματα που προέρχονται από χωματερές και προστίθενται στα απορρίμματα που ξεβράζει η ίδια η θάλασσα. Έτσι, ενσωματώνουν στη φωλιά τους και σκουπίδια, κυρίως σχοινιά και κομμάτια από πλαστικές σακούλες.
Η παγίδευση των θαλασσοπουλιών μπορεί να οδηγήσει σε εξάντληση, λιμοκτονία ή πνιγμό, ενώ μπορεί να προκαλέσει εκδορές, τραύματα, σύσφιξη και απώλεια άκρων. Επιπρόσθετα, η αυξημένη αντίσταση στο νερό μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη αποτελεσματικότητα τροφοληψίας και μειωμένη ικανότητα αποφυγής θηρευτών.
Παράλληλα, είδη που καταδύονται όπως τα πελαγικά θαλασσοπούλια, ο Μύχος κι ο Αρτέμης αλλά και ο Θαλασσοκόρακας, συχνά παγιδεύονται σε εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία ή καταπίνουν πλαστικά όσο κυνηγούν την ψαριά τους. Κατά την κατάποση μπορεί να προκληθεί τραυματισμός του πεπτικού συστήματος, φυσική απόφραξη του εντέρου και βλάβη των οργάνων από την απορρόφηση τοξινών (π.χ. PCBs κ.λπ.), βιοσυσσώρευση τοξινών στους ιστούς, που οδηγούν σε θάνατο, υποσιτισμός, μειωμένη φυσική κατάσταση και μειωμένη αναπαραγωγική επιτυχία. Παράλληλα, η έντονη χημική ρύπανση έχει επιβλαβείς επιπτώσεις στην εκκόλαψη και στα ποσοστά επιτυχίας που προκαλούνται από την αραίωση του κελύφους των αυγών και τη μειωμένη ωοαπόθεση.
Η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία παρουσίασε τις επιπτώσεις της πλαστικής ρύπανσης στα θαλασσοπούλια στη διαδικτυακή εκδήλωση "Αξιολογώντας τα θαλάσσια απορρίμματα στην Ελλάδα", που διοργανώθηκε την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου 2024 από την Περιβαλλοντική ΜΚΟ iSea στο πλαίσιο του Προγράμματος EVMAR.
Μπορείτε να βρείτε την τελική έκθεση του Προγράμματος EVMAR
Μπορείτε να δείτε την παρουσίαση της ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ παρακάτω:
Βιλιογραφικές αναφορές:
Dias, M.P., Martin, R., Pearmain, E.J., Burfield, I.J., Small, C., Phillips, R.A., Yates, O., Lascelles, B., Borboroglu, P.G. and Croxall, J.P. (2019) Threats to seabirds: A global assessment. Biological Conservation, 237, pp. 525–537.
Phillips, R.A., Fort, J., & Dias, M.P. (2022). Chapter 2 - Conservation status and overview of threats to seabirds. In L. Young & E. VanderWerf (Eds.), Conservation of Marine Birds (pp. 33–56). Academic Press
UNEP (n.d.) Marine Litter: Trash that kills, United Nations Environment Programme. Available at: https://www.unenvironment.org/resources/report/marine-litter-trash-kills (Accessed: 12 December 2024).
Wilcox, C., Van Sebille, E., and Hardesty, B.D., 2015. Threat of plastic pollution to seabirds is global, pervasive, and increasing. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(38), pp.11899–11904.
