Επικοινωνία

search

Ο Ερημοσφυριχτής (Charadrius leschenaultii) στην Ελλάδα

ΕρημοσφυριχτήςΟ Ερημοσφυριχτής είναι ένα μεσαίου μεγέθους παρυδάτιο πουλί που φωλιάζει σε στεππικές και ημιστεππικές εκτάσεις, από τα υψίπεδα της ανατολικής Τουρκίας μέχρι την κεντρική Ασία. Αμέσως μετά την αναπαραγωγή μεταναστεύει σε μεγάλες αποστάσεις και ξεχειμωνιάζει κυρίως στις ακτές της ανατολικής Αφρικής, του Ινδικού Ωκεανού και της Αυστραλασίας. Λίγα δε άτομα ξεχειμωνιάζουν στην ανατολική Μεσόγειο. Ο παγκόσμιος πληθυσμός του είναι δύσκολο να εκτιμηθεί λόγω της τεράστιας και ακανόνιστης γεωγραφικής κατανομής του. Υπολογίζεται σε 180.000-360.000 άτομα (κατηγορία Least Concern στην IUCN Red List)1.

Στη δυτική Παλαιαρκτική αναγνωρίζονται 2 υποείδη: το C.l.columbinus (από κεντρική Μικρά Ασία, Συρία, Καυκάσια και Ιράν ως το δυτικό Αφγανιστάν) και το C.l.crassirostris (από τη λίμνη Κασπία ως τη λίμνη Ζαϊσάν)2.
 
Η πρώτη επιβεβαιωμένη καταγραφή του για την Ελλάδα είναι πιθανόν να μην είχε γίνει ποτέ ή να καθυστερούσε για περισσότερο από μισό αιώνα. Στις 23 Δεκεμβρίου 1900, ο κύριος Merlin ο νεώτερος, συνέλεξε ένα «ηλικιωμένο θηλυκό άτομο με πλήρες χειμερινό πτέρωμα» κάπου…κοντά στη Λαμία. Το αναγνώρισε σαν Αμμοσφυριχτή (Charadrius hiaticula ή -καλύτερα- Aegialitis hiaticula όπως ήταν τότε η επιστημονική του ονομασία) και το έστειλε μαζί με άλλα δείγματα στον W.Schlüter, ιδιοκτήτη του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της γερμανικής πόλης Halle. Ο τελευταίος διέκρινε ότι η ανοιχτόχρωμη γκριζοκαστανή ταινία στο στήθος δεν διακόπτονταν και υπέθεσε ότι ίσως επρόκειτο για κάποιο ασιατικό είδος σφυριχτή, που εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό έδαφος. Λίγο αργότερα ο Dr Otmar Reiser επιβεβαίωσε την υποψία του: το πουλί άνηκε στο είδος Eudromias geoffroyi, η επιστημονική ονομασία της εποχής εκείνης για τον Charadrius leschenaultii3. Δυστυχώς μέχρι σήμερα και παρόλες τις προσπάθειες, δεν γνωρίζουμε την τύχη αυτού του δείγματος.
 

Νεαρό άτομο, Νάξος, Αύγουστος 2006 (Χρήστος Βλάχος)

Αριθμός καταγραφών Ερημοσφυριχτή ανά έτος, 1900-2009 1900 1
1954 2
1966 1
1967 1
1989 2
1990 2
1991 1
1994 3
1995 2
1997 5
1998 3
1999 2
2001 3
2002 2
2004 1
2005 1
2006 6
2007 3
2008 6
2009 3
 

Έπρεπε ωστόσο να περάσουν 54 ολόκληρα χρόνια για να καταγραφεί και πάλι το είδος στην Ελλάδα. Στα τέλη του καλοκαιριού του 1954, ο Αμερικανός ορνιθολόγος George Elder Watson επισκέφτηκε τους υγροτόπους του Μεσολογγίου. Εκεί το διήμερο 30 και 31 Αυγούστου παρατήρησε 2 άτομα του είδους. Λίγες μέρες αργότερα, στις 16 Σεπτεμβρίου, βρέθηκε στην ίδια σχεδόν περιοχή με τον Merlin, στην Αγία Τριάδα Φθιώτιδας, ένα χωριό κοντά στις εκβολές του Σπερχειού ποταμού, λίγα χιλιόμετρα μακριά από τη Λαμία. Τότε εντόπισε ένα μικρό σμήνος από 6 Ερημοσφυριχτές και συνέλεξε 1 ενήλικο αρσενικό άτομο. Μετά από εξέταση, το καταχώρησε σαν Charadrius leschenaultii columbinus, το υποείδος που απαντάται και στην Ελλάδα4. Το δείγμα βρίσκεται σήμερα στο Yale Peabody Museum (αριθμός 32524) και το σμήνος των 6 ατόμων παραμένει το μεγαλύτερο που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα μας. Ακολουθούν 2 καταγραφές 5 ατόμων, το 1990 στον Αποσελέμη της Κρήτης και το 2009 στην Κλείσοβα του Μεσολογγίου.

                                             Αρσενικό άτομο, Κρήτη, Μάρτιος 2008 (Colin Turvey)

Οι επόμενες 2 καταγραφές έγιναν στο νησί της Κω, στα Δωδεκάνησα, τον Απρίλιο του 1966 και τον Σεπτέμβριο του 1967, από τους H.Pieper και R.Koch αντίστοιχα, χωρίς όμως να δίνονται περισσότερα στοιχεία για τον αριθμό των ατόμων, τις τοποθεσίες και τις ημερομηνίες των παρατηρήσεων5. Κατοπινά προστέθηκαν άλλες 6 καταγραφές, όλες από την δυτική Ελλάδα: 5 στην Αλυκή Αιγίου και 1 στο Μεσολόγγι, το χρονικό διάστημα 1989-1994. Όλες μαζί αυτές -11 συνολικά- αναγράφονται στο βιβλίο «The Birds of Greece»6.

Τα επόμενα χρόνια η αύξηση (έστω και μικρή) των παρατηρητών πουλιών, η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών (με έμφαση στην ευρύτερη διάδοση του διαδικτύου) και ειδικά η ίδρυση της Επιτροπής Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων (το 2004) συνετέλεσαν στην συλλογή, αξιολόγηση και τελικά έγκριση άλλων 39 καταγραφών του είδους στην Ελλάδα, φτάνοντας στον αριθμό των 50 επιβεβαιωμένων παρατηρήσεων7. Ως εκ τούτου, το είδος δεν θεωρείται πλέον σπάνιο για την Ελλάδα και δεν θα περιλαμβάνεται στον Κατάλογο των Σπάνιων Πουλιών της Ελλάδας (https://rarities.ornithologiki.gr/gr/eaop/rare_bird_list.htm).

 Αναλυτικά οι καταγραφές αυτές είναι:

01. Στερεά Ελλάδα, Φθιώτιδα, Λαμία, 23 Ιανουαρίου 1900, 1 ενήλικο θηλυκό
02. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Μεσολόγγι, 30-31 Αυγούστου 1954, 2 άτομα
03. Στερεά Ελλάδα, Φθιώτιδα, Αγία Τριάδα, 16 Σεπτεμβρίου 1954, 6 άτομα, συλλέχθηκε 1 ενήλικο αρσενικό C.l.columbinus
04. Δωδεκάνησα, Κως, Απρίλιος 1966
05. Δωδεκάνησα, Κως, Σεπτέμβριος 1967
06. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 22-23 Ιουνίου 1989, 1 ενήλικο θηλυκό
07. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Τουρλίδα, 2-3 Αυγούστου 1989, 1 ενήλικο
08. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 9 Αυγούστου 1990, 1 νεαρό
09. Κρήτη, Ηράκλειο, Εκβολή Αποσελέμη, 4 Σεπτεμβρίου 1990, 5 άτομα
10. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 4 Αυγούστου 1991, 1 νεαρό
11. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 26 Ιουλίου 1994, 1 νεαρό
12. Στερεά Ελλάδα, Αττική, Λιμνοθάλασσα Σκάλας Ωρωπού, 8 Αυγούστου 1994, 1 ενήλικο
13. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 9 Αυγούστου 1994, 1 νεαρό
14. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 26 Αυγούστου 1995, 1 νεαρό
15. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 7 Οκτωβρίου 1995, 1 άτομο
16. Κρήτη, Λασίθι, Μακρύγιαλος, 23 Μαρτίου 1997, 3 ενήλικα
17. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Εκβολές Εύηνου, 3 Απριλίου 1997, 1 ενήλικο αρσενικό
18. Πελοπόννησος, Αχαΐα, Αλυκή Αιγίου, 12 Αυγούστου 1997, 1 άτομο
19. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Γλυφάδα, 15 Αυγούστου 1997, 1 νεαρό
20. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Εκβολές Εύηνου, 15 Σεπτεμβρίου 1997, 1 άτομο
21. Κρήτη, Χανιά, Ελαφονήσι, 16 Ιανουαρίου 1998, 1 πρώτου χειμώνα C.l.columbinus
22. Στερεά Ελλάδα, Αττική, Λιμνοθάλασσα Σκάλας Ωρωπού, 11 Ιουνίου 1998, 1 ενήλικο αρσενικό
23. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Εκβολές Εύηνου, 24 Αυγούστου 1998, 1 άτομο
24. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Κλείσοβα, 9 Σεπτεμβρίου 1999, 1 ενήλικο θηλυκό
25. Λήμνος, Μούδρος, Κέρος, 17 Αυγούστου 1999, 1 νεαρό
26. Κυκλάδες, Νάξος, Έλος Ποταμίδες, 16 Ιουνίου 2001, 1 άτομο
27. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αγίου Προκοπίου, 11 Αυγούστου 2001, 1 ενήλικο θηλυκό
28. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αγίου Προκοπίου, 16 Σεπτεμβρίου 2001, 1 πρώτου χρόνου
29. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 4 Σεπτεμβρίου - 3 Δεκεμβρίου 2002, 1 ενήλικο αρσενικό
30. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 25 Σεπτεμβρίου - 26 Νοεμβρίου 2002, 1 ενήλικο θηλυκό
31. Κρήτη, Χανιά, Ελαφονήσι, 10 Νοεμβρίου 2004 και 9 Ιανουαρίου 2005, 1 ενήλικο
32. Κρήτη, Χανιά, Φραγκοκάστελλο, 16 Οκτωβρίου 2005, 1 ενήλικο
33. Ήπειρος, Άρτα, Λιμνοθάλασσα Κόφτρα, 9 Ιουλίου 2006, 1 νεαρό
34. Επτάνησα, Κέρκυρα, Αλυκές Λευκίμμης, 15 Ιουλίου 2006, 1 νεαρό
35. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αγίου Προκοπίου, 30-31 Αυγούστου 2006, 1 νεαρό
36. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 4-5 Οκτωβρίου 2006, 1 ενήλικο
37. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 8 Νοεμβρίου 2006, 1 ενήλικο
38. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 17 Δεκεμβρίου 2006 – 6 Σεπτεμβρίου 2007, 2 ενήλικα
39. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Κλείσοβα, 29 Σεπτεμβρίου 2007, 1 ενήλικο C.l.columbinus
40. Κρήτη, Χανιά, Βιγλιά, 12-13 Νοεμβρίου 2007, 1 ενήλικο
41. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Κλείσοβα, 1 Δεκεμβρίου 2007 και 13 Ιανουαρίου 2008, 3 ενήλικα C.l.columbinus
42. Κρήτη, Χανιά, Βιγλιά, 4 Ιανουαρίου και 3-5 Μαρτίου 2008, 1 ενήλικο αρσενικό C.l.columbinus
43. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 29 Φεβρουαρίου - 1 Μαρτίου 2008, 1 πρώτου χειμώνα
44. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Γλυφάδα, 17 και 19 Αυγούστου 2008, 1 ενήλικο C.l.columbinus
45. Δωδεκάνησα, Κως, Λιμνοθάλασσα Τιγκάκι, 7 και 12 Σεπτεμβρίου και 5 Οκτωβρίου 2008, 1 ενήλικο
46. Κρήτη, Χανιά, Ελαφονήσι, 12 Σεπτεμβρίου 2008, 1 ενήλικο
47. Κρήτη, Χανιά, Βιγλιά, 2 Νοεμβρίου – 11 Δεκεμβρίου 2008, 1 ενήλικο C.l.columbinus
48. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 28 Μαρτίου 2009, 1 ενήλικο
49. Κυκλάδες, Νάξος, Λιμνοθάλασσα Αλυκή, 26 Σεπτεμβρίου 2009, 1 ενήλικο
50. Στερεά Ελλάδα, Αιτωλοακαρνανία, Λιμνοθάλασσα Κλείσοβα, 15 Νοεμβρίου 2009, 5 ενήλικα
 
 
    Παρατηρήσεις Ερημοσφυριχτή στην Ελλάδα, 1900-2009
 
Οι περισσότερες παρατηρήσεις έχουν πραγματοποιηθεί σε υγροτόπους της νοτιοδυτικής Νάξου (15), του Μεσολογγίου και της Κρήτης (από 9), και στην Αλυκή Αιγίου (7). Αντίθετα, δεν έχει εντοπιστεί ακόμα στη βόρεια Ελλάδα και υπάρχουν μόνο λίγες ανεπιβεβαίωτες εμφανίσεις στη Λέσβο8. Ο Αύγουστος και ο Σεπτέμβριος είναι οι καλύτεροι μήνες για να παρατηρήσετε το είδος, όταν ενήλικα και νεαρά άτομα έρχονται για να ξεχειμωνιάσουν. Μάλιστα δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ατόμων που πέρασαν όλο τον χειμώνα στην Κρήτη ή στη Νάξο. Οι ελάχιστες καταγραφές των ανοιξιάτικων μηνών αφορούν μάλλον περιπλανώμενα άτομα.
 
Για την ασφαλή αναγνώριση πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο σχετικά μεγάλο μέγεθος, στα ψηλά και όχι σκουρόχρωμα πόδια και στη ταινία στο στήθος. Ακόμα μπορούμε να πούμε ότι δεν είναι τόσο κινητικός όσο οι άλλοι σφυριχτές και δείχνει πιο άφοβος από αυτούς στην ανθρώπινη παρουσία. Τέλος, θα μπορούσε να μπερδευτεί μόνο με τον Μικρό Ερημοσφυριχτή (Charadrius mongolus), άλλο ένα ασιατικό είδος σφυριχτή, το οποίο όμως δεν έχει καταγραφεί ακόμα στην ελληνική επικράτεια. 
 
       Συχνότητα παρατηρήσεων ανά μήνα
 
 
Βιβλιογραφία – Αναφορές
 
1.BirdLife International (2010). Species factsheet: Charadrius leschenaultii.
2.AERC TAC (2003b) - AERC TAC Checklist of bird taxa occurring in Western Palearctic region, with distributional notes on subspecies -   15th Draft.
3.Reiser, O. (1905) – Materialien zu einer Ornis Balcanica. Griechenland und die Griechischen Inseln (Mit Ausnahme von Kreta). Wien.
4.Watson, G.E. (1961) - Aegean bird notes including two breeding records new to Europe. Journal of Ornithology 102: 301-307
5.Bauer, W., Helversen, O.V., Hodge, M., & Martens, J. (1969) – Catalogus Faunae Graeciae. Pars II. Aves. Thessaloniki.
6.Handrinos, G., & Akriotis, T. (1997) – The Birds of Greece. Christopher Helm
7.Επιτροπή Aξιολόγησης Oρνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2006: Ετήσια Αναφορά - 2005.
   Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2007: Ετήσια Αναφορά - 2006.
   Επιτροπή Αξιολόγησης Oρνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2008: Ετήσια Αναφορά - 2007. 
   Επιτροπή Αξιολόγησης Oρνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2009: Ετήσια Αναφορά - 2008.
   Επιτροπή Αξιολόγησης Oρνιθολογικών Παρατηρήσεων, 2010: Ετήσια Αναφορά - 2009.
8.Dudley, S. (2009) - A birdwatching guide to Lesvos. Arlequin Press.
 
 
Ευχαριστίες
 
Πολλοί άνθρωποι με βοήθησαν με τον τρόπο τους στο παρόν κείμενο. Ειδικά ευχαριστώ για τα χρήσιμα τους σχόλια τους Κώστα Παπακωνσταντίνου, Γιώργο Χανδρινό και Μιχάλη Δρετάκη, για τις φωτογραφίες τους Χρήστο Βλάχο και Colin Turvey, για τον χάρτη και το διάγραμμα τον Άρη Μανωλόπουλο, για την σωστή απόδοση στα αγγλικά τους Λευτέρη Σταύρακα και Steve P. Dudley και για το κατά παραγγελία σκίτσο τον Πασχάλη Δουγαλή. 
 
 
          Σκίτσο: Πασχάλης Δουγαλής
Ο Ερημοσφυριχτής (Charadrius leschenaultii) στην Ελλάδα https://ornithologiki.gr./images/nea/photo_news_balader.jpg Pavlos
Κάνε τη διαφορά!

Κάνε τη διαφορά!

Γίνε μέρος της προσπάθειας για ένα καλύτερο αύριο για τα πουλιά και τη φύση

Υποστήριξέ μας

Θέλετε να μαθαίνετε τα νέα μας;

Γραφτείτε στο Newsletter μας

Αποθήκευση
Επιλέγω τα cookies μου
Χρησιμοποιούμε cookies για να αποθηκεύσουμε τις προτιμήσεις σας ώστε η επόμενη επίσκεψή σας στην ιστοσελίδα να είναι ευκολότερη.
Αποδοχή Όλων
Άρνηση Όλων
Απολύτως απαραίτητα
Αυτά τα cookies είναι αναγκαία για να λειτουργήσει ο διαδικτυακός τόπος και δεν μπορούν να απενεργοποιηθούν. Συνήθως ορίζονται μόνο ως απάντηση στις ενέργειες που κάνετε εσείς. Μπορείτε να ρυθμίσετε τον φυλλομετρητή (browser) σας ώστε να μπλοκάρει τα cookies ή να σας ειδοποιεί σχετικά με αυτά, αλλά μετά, ορισμένα τμήματα του διαδικτυακού τόπου δεν θα λειτουργούν. Αυτά τα cookies δεν αποθηκεύουν πληροφορίες που σας ταυτοποιούν.
Aνάλυσης
Τα cookies ανάλυσης μας δίνουν τη δυνατότητα να μετράμε την επισκεψιμότητα και τις πηγές της στον διαδικτυακό τόπο μας, ώστε να μπορούμε να βελτιώνουμε την απόδοσή του. Επίσης, μας βοηθούν να γνωρίζουμε ποιες σελίδες είναι περισσότερο ή λιγότερο δημοφιλείς και να βλέπουμε πώς οι επισκέπτες κινούνται μέσα στον διαδικτυακό τόπο. Όλες οι πληροφορίες που συλλέγουν τα cookies αυτά είναι συγκεντρωτικές και ως εκ τούτου ανώνυμες. Εάν δεν επιτρέψετε στα cookies να είναι ενεργά, δεν θα ξέρετε πότε επισκεφτήκατε τον διαδικτυακό τόπο μας και δεν θα μπορείτε να παρακολουθείτε τις επιδόσεις του.
Google Analytics
Επιλογή
Άρνηση