Τα Γκαλαπάγκος της Μεσογείου απειλούνται!

Ποιο είναι το πρωτοφανές σχεδιαζόμενο έργο;

Στον εξαιρετικά περιορισμένο χώρο 14 προστατευόμενων ακατοίκητων νησίδων του Ν. Αιγαίου, εντός 10 περιοχών Natura 2000 (εκ των οποίων 6 Ζώνες Ειδικής Προστασίας για τα πουλιά) σχεδιάζονται τρεις Αιολικοί Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) και συγκεκριμένα 104 ανεμογεννήτριες (από 3MW έως 6 MW εκάστη), 70 χιλιόμετρα οδικό δίκτυο, 14 λιμάνια, 14 ελικοδρόμια, μόνιμος έντονος φωτισμός τη νύχτα, πλήθος συνοδών έργων (κτήρια, δεξαμενές κ.λπ.) και κατασκευαστική περίοδος που αναμένεται να διαρκέσει πέντε χρόνια.

Σημειώνεται ότι οι προστατευόμενες νησίδες εμπίπτουν στην περιοχή ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης Κυκλάδων και του Φορέα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Δωδεκανήσων.

Infographic από δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών
https://www.efsyn.gr/ellada/periballon/218253_protofanis-egkatastasi-aiolikon-sta-gkalapagkos-tis-mesogeioy

Γιατί είναι «πρωτοφανές»;

Για πρώτη φορά ολόκληρο το έργο (ανεμογεννήτριες, δρόμοι, συνοδά έργα κ.ά.) σχεδιάζεται εντός του πυρήνα προστατευόμενων περιοχών. Επίσης, για πρώτη φορά το έργο εξαφανίζει το βασικό χαρακτηριστικό για το οποίο  οι νησίδες είναι προστατευόμενες: την απουσία ανθρωπίνων δραστηριοτήτων!

Σε όλο τον πλανήτη, αντίστοιχες νησίδες είναι αυστηρά προστατευόμενες και η μόνη δραστηριότητα που επιτρέπεται είναι η επιστημονική έρευνα (κι αυτή με πολλές προφυλάξεις ώστε οι ερευνητές να μην ενοχλήσουν και να απομακρυνθούν όσο το δυνατόν πιο σύντομα -ειδικά τη νύχτα, όταν είναι εξαιρετικά σημαντικό να μην χρησιμοποιούνται φώτα).

Θαλασσοκόρακες σε ακατοίκητη νησίδα
 

Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις του έργου;

Η κατασκευή/λειτουργία των ΑΣΠΗΕ και η συνεχής ανθρώπινη παρουσία απειλούν άμεσα (με πρόσκρουση, εκτοπισμό, όχληση και καταστροφή ενδιαιτήματος) όλα τα είδη πουλιών για τα οποία οι νησίδες έχουν χαρακτηριστεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας. Συγκεκριμένα απειλούνται:

• Περισσότερα από 650 ζευγάρια Μαυροπετρίτη, δηλαδή άνω του 4,5% του παγκόσμιου πληθυσμού –το είδος φωλιάζει σε 12 από αυτές τις νησίδες
• Περισσότερα από 160 ζευγάρια Αιγαιόγλαρου, δηλαδή άνω του 28% του ελληνικού πληθυσμού –φωλιάζει τακτικά σε 6 μέχρι 8 νησίδες
• Εκατοντάδες (πιθανά >1.000) ζευγάρια Αρτέμη και Μύχου -αποικίες υπάρχουν σε τουλάχιστον 5 νησίδες και πιθανά σε περισσότερες
• Πολλές δεκάδες ζευγάρια Θαλασσοκόρακα –φωλιάζει σε 10 νησίδες
• Τουλάχιστον ένα ζευγάρι Σπιζαετού (χρησιμοποιεί τουλάχιστον 5 νησίδες).

Νεοσσοί Μαυροπετρίτη και Αρτέμης με τον νεοσσό του σε ακατοίκητη νησίδα του Αιγαίου

Επίσης θα υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις από:

• Την καταστροφή ενδιαιτημάτων ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας
• Τον εκτοπισμό αποικιών Ασημόγλαρων, του πιο κοινού είδους γλάρου, και τη διασπορά τους στις γειτονικές νησίδες, γεγονός που θα επιβαρύνει τις αποικίες σπανιότερων ειδών, όπως των Αιγαιόγλαρων
• Τη δημιουργία ενός κάθετου "φράγματος" ανεμογεννητριών πάνω στον μεταναστευτικό διάδρομο αρπακτικών πουλιών στη νησίδα Λέβιθα
• Την εισαγωγή χερσαίων θηρευτών, όπως οι αρυραίοι, με ολέθριες συνέπειες για τα αβγά και τους νοσσούς των πουλιών ή ακόμη την εισαγωγή ξενικών ειδών (ακούσια αλλά και με φυτεύσεις) και την ενίσχυση χωροκατακτητικών εισβολικών ειδών που εκτοπίζουν τα ντόπια είδη.

To Silene holzmannii, ενδημικό είδος φυτού των νησίδων του Αιγαίου (που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ)

αναμένεται να υποστεί σημαντικές έως ανεπανόρθωτες επιπτώσεις από το επικείμενο έργο.

Πώς ένα τόσο εμφανώς καταστροφικό έργο δεν απορρίφθηκε εξ αρχής;

Η αρχική ιδέα για το έργο βασίστηκε στην εσφαλμένη εντύπωση ότι οι νησίδες είναι άχρηστες, άρα μπορούν να γίνουν εξέδρες για ανεμογεννήτριες. Η απουσία Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης και κατ' επέκταση του Προεδρικού Διατάγματος που θα όριζε με σαφήνεια τη ζωνοποίηση των προστατευόμενων περιοχών, θέτοντας όρους και περιορισμούς, επέτρεψε στην αδειοδοτούσα αρχή να δώσει το «πράσινο φως» στον επενδυτή.

Αποικία Αιγαιόγλαρων σε ακατοίκητη νησίδα

Γιατί η ΜΠΕ και η ΕΟΑ δεν απορρίπτουν το έργο;

Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και η Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση, μολονότι αναγνωρίζουν τα προβλήματα, καταλήγουν σε εκτίμηση… «ασθενών» επιπτώσεων. Αυτή η επιστημονική και θεσμική λαθροχειρία γίνεται:
1. Θέτοντας αυθαίρετα κριτήρια και συγκεκριμένα τα 300 μέτρα ως ελάχιστη απόσταση των ανεμογεννητριών από τις αποικίες Μαυροπετρίτη. Τα 300 μέτρα δεν τεκμηριώνονται από καμία επιστημονική έρευνα. Τίθενται απολύτως αυθαίρετα διότι εάν οριζόταν μεγαλύτερη απόσταση δεν θα ήταν εφικτή η χωροθέτηση ανεμογεννητριών στις μικρές αυτές νησίδες. Η διεθνώς αποδεκτή απόσταση ασφαλείας είναι τουλάχιστον δεκαπλάσια.
2. Αγνοώντας κρίσιμα δεδομένα λόγω της προχειρότατης έρευνας. Στις περισσότερες νησίδες αφιέρωσαν λίγες μόνο ώρες έρευνας. Χτυπητό παράδειγμα είναι η άγνοια για την τεράστια αποικία Αρτέμη στις νησίδες της Ανάφης.
3. Αγνοώντας ουσιώδη στοιχεία της οικολογίας ειδών. Για παράδειγμα, σημειώνουν ότι οι Αρτέμηδες και οι Μύχοι δεν θα επηρεαστούν επειδή φωλιάζουν «χαμηλά» στις νησίδες, ενώ τα πουλιά κάθε βράδυ πετούν κυκλικά σε πυκνές συγκεντρώσεις ΠΑΝΩ ΑΠΟ τις νησίδες.  
4. Χρησιμοποιώντας άσχετα με τις προδιαγραφές εκπόνησης των ΜΠΕ και ΕΟΑ (και αστήρικτα) επιχειρήματα, όπως «οικονομική ανάπτυξη» και «Εθνικούς λόγους».

Γιατί το έργο δεν μπορεί να υλοποιηθεί με εφαρμογή επανορθωτικών μέτρων μετριασμού των επιπτώσεων;

Κανένα μέτρο μετριασμού ή επανορθωτικό δεν μπορεί να εφαρμοστεί πάνω στον περιορισμένο χώρο των μικρών νησίδων. Το πιθανότερο είναι πως η εφαρμογή μέτρων θα οδηγήσει στην εγκατάλειψη των νησίδων από τα προστατευόμενα είδη, δηλαδή το προστατευτέο αντικείμενό τους.

• Μέτρα εκφοβισμού και εκδίωξης των πουλιών απαγορεύονται σε αποικίες φωλιάσματος.
• Μηχανισμοί αυτόματης παύσης της λειτουργίας των ανεμογεννητριών δεν έχουν νόημα διότι αναφερόμαστε σε αποικίες εκατοντάδων ή και χιλιάδων πουλιών που διέρχονται συνεχώς. Άρα τα ΑΣΠΗΕ θα είναι εκτός λειτουργίας για το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου (από Απρίλιο μέχρι Οκτώβριο, κατά τόπους από Φεβρουάριο).
• Ο ιδιαίτερα καταστροφικός φωτισμός τη νύχτα δεν μετριάζεται διότι είναι υποχρεωτικός για λόγους ασφαλείας (αίτημα της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας).
• Το κύριο πρόβλημα του έργου ότι «ανοίγει» στη συνεχή ανθρώπινη δραστηριότητα περιοχές που για χιλιάδες χρόνια ήταν απρόσιτα φυσικά καταφύγια, δεν μετριάζεται. Οι μικρές απομονωμένες  νησίδες του Νότιου Αιγαίου  -τα «Γκαλαπάγκος της Μεσογείου»- είναι σημαντικότατες ακριβώς λόγω της απομόνωσής τους. Μάλιστα το έργο ευθαρσώς δηλώνει ότι θα εντατικοποιήσει την ανθρώπινη χρήση και την αλλοίωση των οικοσυστημάτων με ξενικά είδη φυτών, μόνιμες παροχές νερού και άλλα μέτρα δήθεν αναβάθμισης τα οποία όμως είναι απαράδεκτα στο ιδιαίτερο «σκληρό» περιβάλλον των μικρών νησίδων.

Τι πρέπει να γίνει;

Η ΜΠΕ και η ΕΟΑ βρίσκονται στο στάδιο της αξιολόγησης.

Η καθ’ ύλην αρμόδια υπηρεσία, η Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας  του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει γνωμοδοτήσει ΑΡΝΗΤΙΚΑ.

Και οι δύο Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών τις έχουν απορρίψει (Βλ. ΕΔΩ τη γνωμοδότηση του ΦΔ ΠΠ Κυκλάδων και ΕΔΩ τη γνωμοδότηση του ΦΔ ΠΠ Δωδεκανήσου).

Η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία έχει επίσης τεκμηριώσει με πολυσέλιδη έκθεση ότι το έργο πρέπει να απορριφθεί συλλήβδην.

Διαβάστε ΕΔΩ τη σχετική εισήγηση του Επιστημονικού Προσωπικού του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης.

Διαβάστε ΕΔΩ σχετική εισήγηση των  Κώστα Τριάντη, Αν. Καθηγητή Βιοποικιλότητας Οικοσυστημάτων στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Σπύρου Σφενδουράκη, Καθηγητή Οικολογίας και Βιοποικιλότητας στο Παν/μιο Κύπρου.

Διαβάστε ΕΔΩ σχετική παρέμβαση της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρείας.

Τοποθέτηση της Ελληνικής Ζωολογικής Εταιρείας: Το ΔΣ της Ελληνικής Ζωολογικής Εταιρείας με ομόφωνη απόφασή του τοποθετείται ενάντια στο έργο που αφορά στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε βραχονησίδες του Νοτίου Αιγαίου. Τα επιστημονικά στοιχεία για την περιβαλλοντική καταστροφή που θα επιφέρει το έργο είναι συντριπτικά και αναμφισβήτητα.  Έχουν κατατεθεί ήδη στο δημόσιο διάλογο αναλυτικότατα σχετικά κείμενα. Μάλιστα, η ένσταση για το έργο ενισχύεται και λόγω της αρνητικής δημοσιότητας για τις ΑΠΕ, των οποίων η ορθολογική χρήση είναι μονόδρομος για το ενεργειακό μέλλον της χώρας και της ανθρωπότητας. Στο εν λόγω έργο, η χρήση των βραχονησίδων έχει ως μόνο όφελος τη μείωση του ασήμαντου (1-2% ετησίως) για το μέγεθος της επένδυσης, κόστους του χώρου εγκατάστασης. Η απληστία μεταμφιεσμένη σε ανάπτυξη μας είναι απεχθής.

Μπορείτε να δείτε ΕΔΩ κοινή επιστολή που στάλθηκε στον Πρωθυπουργό και την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ από τις Περιβαλλοντικές Οργανώσεις ΑΝΙΜΑ, ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, ΑΡΧΕΛΩΝ, Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, ΚΑΛΛΙΣΤΩ, MEDASSET, MOm/Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, καθώς και την Ελληνική Ερπετολογική Εταιρεία και την Ελληνική Οικολογική Εταιρεία.

Περισσότερα για τη σημασία των ακατοίκητων νησίδων:

https://files.ornithologiki.gr/images/seabirds/Publications/0003_Islets_low.pdf